Yoga có thể giúp bạn hiểu rõ bản thân hơn như thế nào?

Tôi từng là một nô lệ của sự đa nhiệm. Vừa ăn vừa check mail, vừa họp vừa lên danh sách mua sắm, đầu óc tôi luôn trong trạng thái quá tải. Tôi bận rộn liên tục, nhưng sâu thẳm trong lòng, tôi cảm thấy trống rỗng và lạc lõng, như thể đang lạc trôi giữa dòng đời. Tôi không biết mình thực sự muốn gì, cần gì, điều gì mới thực sự quan trọng.

Bạn có bao giờ cảm thấy như vậy không? Như thể bạn đang sống trên chế độ tự động, lướt qua mọi thứ mà không thực sự cảm nhận, không thực sự hiện diện?

Tôi đã từng như thế, cho đến khi tôi tìm thấy Yoga. Yoga không phải là một phép màu biến tôi thành một con người khác. Yoga là một người bạn đồng hành, một tấm gương soi chiếu, giúp tôi dần dần khám phá và thấu hiểu bản thân mình hơn.

Bài viết này là hành trình cá nhân của tôi, là những chia sẻ chân thành về cách Yoga đã giúp tôi kết nối lại với chính mình, lắng nghe cơ thể, hiểu rõ cảm xúc, và khám phá những tiềm năng mà tôi chưa từng nghĩ mình có. Hy vọng rằng, câu chuyện của tôi có thể truyền cảm hứng cho bạn trên hành trình tìm về với bản ngã đích thực của mình.

Yoga và sự kết nối thân – tâm – trí: Khi ba là một

Bạn có để ý rằng cơ thể, suy nghĩ và cảm xúc của chúng ta giống như một bộ ba ăn ý không? Trong Yoga, bộ ba này được gọi là Thân – Tâm – Trí, và chúng liên kết với nhau chặt chẽ đến mức, chỉ cần một mắt xích gặp trục trặc, cả hệ thống sẽ bị ảnh hưởng.

Chắc hẳn bạn cũng từng trải qua cảm giác khi lo lắng chuyện gì đó (Tâm), tim đập nhanh hơn, vai căng cứng, thậm chí là đau bụng (Thân). Hoặc ngược lại, khi bị đau lưng (Thân), bạn dễ cáu gắt, khó chịu (Tâm) hơn bình thường. Khoa học cũng đã chứng minh mối liên hệ này rồi. Stress kéo dài có thể gây ra đủ thứ bệnh, từ tim mạch đến suy giảm miễn dịch, và còn nhiều vấn đề khác nữa.

Yoga hay ở chỗ, nó tác động lên cả ba khía cạnh này cùng một lúc. Bằng cách kết hợp các động tác (asana), hít thở (pranayama) và thiền (dhyana), Yoga giúp chúng ta làm hòa với Thân – Tâm – Trí, đưa chúng về trạng thái cân bằng.

Với cơ thể (thân): không chỉ là uốn dẻo

Yoga không phải là cuộc thi xem ai dẻo hơn, mà quan trọng là, trong từng động tác, bạn tập trung vào cảm giác của cơ thể. Bạn lắng nghe xem chỗ nào đang căng, chỗ nào đang giãn, chỗ nào thấy dễ chịu, chỗ nào thấy khó chịu. Lúc mới tập, có thể bạn sẽ chỉ thấy… đau! Nhưng dần dần, bạn sẽ bắt đầu cảm được cơ thể mình rõ hơn.

ĐỌC THÊM: ÉP DẺO QUÁ MỨC TRONG YOGA: CÁI GIÁ PHẢI TRẢ CHO SỰ “HOÀN HẢO” VÀ BÍ QUYẾT ÉP DẺO ĐÚNG CÁCH

Bạn sẽ nhận ra, mỗi khi stress, vai bạn lại tự động gồng lên, cổ thì cứng đơ. Và chỉ cần bạn ý thức được điều đó, hít thở sâu và thả lỏng vai, cổ, là đã thấy khác hẳn. Đó chính là bạn đang tăng cường khả năng proprioception – nôm na là khả năng cảm được cơ thể mình đang ở đâu, đang làm gì. Điều này không chỉ giúp bạn tập Yoga an toàn hơn, mà còn giúp bạn nhạy hơn với những tín hiệu của cơ thể trong cuộc sống hàng ngày.

Không chỉ vậy, các động tác Yoga, nhất là những động tác kéo giãn, vặn người, còn giúp mở những chỗ bị tắc trong cơ thể, giải phóng những căng thẳng tích tụ lâu ngày. Có những tư thế, như tư thế Chim Bồ Câu, ban đầu có thể rất khó chịu, hông và đùi căng cứng.

Nhưng khi bạn giữ tư thế đó một lúc, hít thở sâu, bạn sẽ thấy như có một dòng nước ấm lan tỏa khắp cơ thể, mọi căng thẳng tan biến. Thậm chí, có người còn bật khóc ngon lành, như thể bao nhiêu nỗi buồn, ấm ức được xả ra hết. Đó là bởi vì Yoga giúp làm giảm lượng cortisol (hormone gây stress) và kích thích cơ thể sản xuất các hormone hạnh phúc như endorphin.

Với tâm trí (tâm): tắt chế độ suy nghĩ liên tục

Trong lúc tập, bạn được nhắc nhở tập trung vào hơi thở. Việc này giúp kéo tâm trí bạn về hiện tại, thay vì cứ lang thang trong quá khứ hoặc lo lắng về tương lai. Dần dần, bạn bắt đầu nhận ra những suy nghĩ của mình. Bạn không còn bị chúng dẫn dắt nữa, mà giống như đang xem một bộ phim vậy. Bạn thấy suy nghĩ đến, rồi đi, và bạn không bám vào chúng. Đó chính là chánh niệm (mindfulness). Các nghiên cứu cho thấy, chánh niệm có thể giúp thay đổi cấu trúc não bộ, giúp bạn tập trung tốt hơn, kiểm soát cảm xúc tốt hơn.

Hơn nữa, các bài tập thở, đặc biệt là thở sâu và chậm, giúp kích hoạt hệ thần kinh phó giao cảm. Hệ này có tác dụng tắt chế độ báo động của cơ thể khi căng thẳng, giúp bạn thư giãn và bình tĩnh hơn. Nhờ vậy mà nhiều người, kể cả những người từng bị mất ngủ triền miên, đã tìm lại được giấc ngủ ngon và sâu hơn nhờ Yoga. Nhiều nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng Yoga có thể giúp giảm các triệu chứng lo âu, trầm cảm và giúp bạn đối phó với stress hiệu quả.

Với tinh thần (trí): nghe tiếng nói bên trong

Khi tâm trí bớt ồn ào, bạn sẽ dễ dàng lắng nghe tiếng nói bên trong – trực giác của bạn. Đôi khi, trong lúc thiền, bạn chợt nhận ra giải pháp cho một vấn đề mà trước đó bạn nghĩ mãi không ra. Không chỉ vậy, Yoga còn giúp bạn không chỉ nhận biết, mà còn kết bạn với cảm xúc của mình, không phán xét, không trốn tránh. Bạn học được cách chấp nhận cả những cảm xúc xấu xí, như ghen tị hay tức giận, thay vì cố gắng loại bỏ chúng.

Cánh cửa mở ra bên trong: yoga giúp bạn hiểu mình rõ hơn như thế nào?

Yoga không chỉ dừng lại ở việc kết nối Thân – Tâm – Trí. Nó còn mở ra một cánh cửa kỳ diệu, dẫn bạn vào sâu bên trong chính mình, nơi bạn khám phá ra những điều mà trước đây bạn chưa từng biết.

Hiểu rõ giới hạn và khả năng: thách thức không phải để hành xác

Bạn đã bao giờ thử một tư thế Yoga và cảm thấy hoàn toàn bất lực chưa? Tôi thì rồi. Lần đầu tiên thử tư thế Chó Úp Mặt, tôi không tài nào duỗi thẳng được chân và lưng. Cảm giác lúc đó thật sự rất nản, chỉ muốn bỏ cuộc. Nhưng thay vì cố đấm ăn xôi, tôi học cách lùi lại một bước, lắng nghe cơ thể mình. Tôi nhận ra rằng cơ thể tôi có giới hạn riêng, và việc ép nó quá mức chỉ phản tác dụng.

Dần dần, tôi bắt đầu thử thách giới hạn đó một cách nhẹ nhàng, kiên nhẫn. Mỗi ngày một chút, cơ thể tôi bắt đầu mở ra, và cuối cùng, tôi cũng thực hiện được tư thế Chó Úp Mặt một cách thoải mái. Điều quan trọng không phải là việc tôi có thể duỗi thẳng chân hay không, mà là quá trình tôi học cách chấp nhận giới hạn của mình, và vượt qua nó một cách đầy yêu thương.

ĐỌC THÊM: CÁCH NHẬN BIẾT GIỚI HẠN CƠ THỂ KHI THỰC HIỆN TƯ THẾ YOGA

Bài học này không chỉ áp dụng trong Yoga, mà còn trong cả cuộc sống. Chúng ta thường tự đặt ra những giới hạn cho bản thân, những vòng an toàn mà chúng ta không dám bước ra. Yoga dạy tôi rằng, thách thức giới hạn không phải là để hành xác, mà là để khám phá tiềm năng thực sự của mình, bằng sự kiên nhẫn, lòng trắc ẩn, và tình yêu thương với chính bản thân.

Lắng nghe cơ thể: thông điệp không lời

Có những ngày, cơ thể bạn lên tiếng đòi nghỉ ngơi, dù cho lịch trình của bạn có bận rộn đến đâu. Trước đây, tôi thường phớt lờ những tín hiệu đó, cố gắng gồng mình để làm việc, để tập luyện. Nhưng Yoga đã dạy tôi một điều hoàn toàn khác.

Giờ đây, khi cơ thể kêu cứu, tôi cho phép mình nghỉ ngơi. Có thể là một buổi tập Yoga nhẹ nhàng, phục hồi, hoặc thậm chí chỉ đơn giản là nằm dài trong tư thế Xác Chết (Savasana), thả lỏng hoàn toàn. Tôi nhận ra, cơ thể mình luôn biết điều gì là tốt nhất, và việc lắng nghe nó là vô cùng quan trọng.

Trong cuộc sống, chúng ta cũng thường bị cuốn vào những nhu cầu ảo – những thứ mà xã hội, truyền thông, hay những người xung quanh cho là quan trọng. Yoga giúp tôi tách mình ra khỏi những tiếng ồn đó, để lắng nghe nhu cầu thực sự của bản thân, để sống một cuộc đời chân thật và ý nghĩa hơn.

Đối diện với cảm xúc: không trốn chạy, mà là chuyển hóa

Bạn có bao giờ cảm thấy một cảm xúc mạnh mẽ trỗi dậy trong lúc tập Yoga hay thiền định không? Tôi thì có. Có lần, trong một buổi thiền, một cơn giận dữ bỗng dưng bùng nổ trong lòng tôi. Thay vì cố gắng dập tắt nó như mọi khi, tôi chọn cách quan sát nó, như thể đang xem một bộ phim.

Tôi cảm nhận cơn giận đó lan tỏa trong cơ thể, từ lồng ngực lên đến cổ họng, rồi đến tận đầu. Tôi không phán xét, không chống cự, chỉ đơn giản là chứng kiến. Và rồi, dần dần, cơn giận đó tan biến, như một đám mây tan vào bầu trời. Tôi nhận ra, cơn giận đó bắt nguồn từ một nỗi tổn thương sâu xa trong quá khứ. Việc nhận diện và chấp nhận cảm xúc này đã giúp tôi giải phóng mình khỏi nó.

Yoga dạy tôi rằng, cảm xúc, dù là tốt hay xấu, đều là một phần tự nhiên của con người. Việc trốn tránh hay kìm nén chúng chỉ khiến chúng trở nên mãnh liệt hơn. Thay vào đó, chúng ta cần học cách đối diện, chấp nhận, và chuyển hóa chúng.

Tìm ra la bàn cuộc đời: giá trị và mục đích sống

Yoga không chỉ là về thể chất hay cảm xúc, nó còn là một hành trình khám phá tâm hồn. Một người bạn của tôi, sau nhiều năm chạy theo sự nghiệp trong ngành tài chính, đã cảm thấy trống rỗng và mất phương hướng. Cô ấy bắt đầu tập Yoga, và dần dần, cô ấy nhận ra rằng niềm đam mê thực sự của mình là giúp đỡ người khác.

Cô ấy đã quyết định thay đổi hoàn toàn cuộc đời mình, chuyển sang làm công việc tư vấn tâm lý. Giờ đây, cô ấy cảm thấy hạnh phúc và trọn vẹn hơn bao giờ hết. Yoga đã trở thành cánh cửa dẫn cô ấy đến với những giá trị và mục đích sâu xa trong cuộc đời, giúp cô ấy sống một cuộc đời đúng với con người thật của mình.

ĐỌC THÊM: MẬT MÃ YOGA P19: YOGA LÀ VIỆC BẠN HỌC CÁCH SỬ DỤNG SỨC MẠNH CỦA MÌNH ĐỂ PHỤC VỤ NGƯỜI KHÁC

Yêu thương bản thân: từ so sánh đến chấp nhận

Khi mới bắt đầu, tôi thường xuyên so sánh mình với những người khác trong lớp Yoga. Tôi ghét đôi chân không đủ dài, vòng eo không đủ nhỏ, và những tư thế vụng về của mình. Nhưng dần dần, Yoga đã thay đổi cách tôi nhìn nhận bản thân.

Tôi nhận ra rằng, cơ thể mỗi người là một món quà độc nhất vô nhị, và việc so sánh là hoàn toàn vô nghĩa. Thay vào đó, tôi học cách yêu thương và trân trọng cơ thể mình, dù nó có hoàn hảo hay không. Tôi học cách chấp nhận những giới hạn của mình, và ăn mừng những tiến bộ, dù là nhỏ nhất.

Hiện diện trong từng khoảnh khắc: sống thay vì tồn tại

Cuộc sống hiện đại thường khiến chúng ta mắc kẹt trong quá khứ hoặc lo lắng về tương lai. Yoga, đặc biệt là qua việc tập trung vào hơi thở, giúp chúng ta kéo tâm trí trở về hiện tại.

Khi bạn thực sự chú tâm vào hơi thở, vào từng chuyển động của cơ thể, bạn không còn bị phân tâm bởi những suy nghĩ vẩn vơ. Bạn hiện diện trọn vẹn trong khoảnh khắc đó, và đó chính là lúc bạn thực sự sống, chứ không chỉ đơn thuần là tồn tại.

Bước lên thảm tập: hành trình khám phá chính mình

Yoga không phải là điều gì đó quá cao siêu, xa vời. Bạn hoàn toàn có thể bắt đầu hành trình khám phá bản thân ngay từ hôm nay, với những bước đơn giản sau:

Chọn người bạn đồng hành phù hợp: tìm hiểu các loại hình yoga

Có rất nhiều loại hình Yoga khác nhau, mỗi loại có một phong cách và mục tiêu riêng. Nếu bạn mới bắt đầu và muốn tìm hiểu về bản thân, đây là một vài gợi ý:

• Hatha Yoga: Đây là loại hình Yoga cơ bản nhất, tập trung vào các tư thế (asana) và kỹ thuật thở (pranayama). Hatha Yoga giúp bạn làm quen với cơ thể, tăng cường sự dẻo dai và thư giãn tâm trí.
• Yin Yoga: Yin Yoga tập trung vào việc giữ các tư thế trong thời gian dài (thường từ 3-5 phút), tác động sâu vào các mô liên kết (fascia) và giúp giải phóng căng thẳng, tăng cường sự linh hoạt. Yin Yoga cũng là một hình thức thiền định tuyệt vời, giúp bạn kết nối với nội tâm.
• Vinyasa Yoga: Vinyasa Yoga là một chuỗi các tư thế được kết hợp với hơi thở một cách nhịp nhàng, uyển chuyển. Loại hình này giúp tăng cường sức mạnh, sự dẻo dai và sự tập trung.
• Ashtanga: Chuỗi các bài tập mạnh, nhanh.
• Kundalini: Các bài tập, kĩ thuật thở, (mantra), và thiền định giúp đánh thức năng lượng.

Lời khuyên: Nếu bạn mới bắt đầu, hãy thử Hatha hoặc Yin Yoga trước. Khi đã quen với cơ thể và hơi thở, bạn có thể khám phá các loại hình khác.

Kết nối với hơi thở: chìa khóa mở cửa tâm trí

Hơi thở là cầu nối giữa cơ thể và tâm trí. Khi bạn tập trung vào hơi thở, bạn sẽ dễ dàng kéo tâm trí về hiện tại, giảm bớt những suy nghĩ xao nhãng. Dưới đây là một vài kỹ thuật thở đơn giản mà bạn có thể thực hành:

Thở bụng (Diaphragmatic Breathing)

• Đặt một tay lên ngực, một tay lên bụng.
• Hít vào bằng mũi, cảm nhận bụng phình lên (tay trên bụng di chuyển lên trên).
• Thở ra bằng mũi, cảm nhận bụng xẹp xuống (tay trên bụng di chuyển xuống dưới).
• Cố gắng giữ cho tay trên ngực di chuyển càng ít càng tốt.

Thở 4 thì (Equal Breathing)

• Hít vào đếm thầm đến 4.
• Giữ hơi thở đếm đến 4.
• Thở ra đếm đến 4.
• Giữ không khí ở ngoài đếm đến 4.

Thở luân phiên hai mũi (Nadi Shodhana)

• Dùng ngón tay cái của bàn tay phải bịt lỗ mũi phải.
• Hít vào bằng lỗ mũi trái.
• Bịt lỗ mũi trái bằng ngón tay áp út, mở lỗ mũi phải và thở ra.
• Hít vào bằng lỗ mũi phải.
• Bịt lỗ mũi phải, mở lỗ mũi trái và thở ra.
• Lặp lại.

Thực hành chánh niệm (mindfulness): hiện diện trong từng khoảnh khắc

Chánh niệm là khả năng nhận biết những gì đang xảy ra bên trong và bên ngoài bạn, mà không phán xét. Bạn có thể thực hành chánh niệm trong lúc tập Yoga, và cả trong cuộc sống hàng ngày:

Trong lúc tập Yoga

• Chú ý đến cảm giác trên cơ thể khi bạn di chuyển: Cơ bắp nào đang căng, khớp nào đang mở, chỗ nào thấy dễ chịu, chỗ nào thấy khó chịu.
• Cảm nhận hơi thở: Hơi thở vào, hơi thở ra, sự phình lên và xẹp xuống của bụng.
• Quan sát suy nghĩ và cảm xúc: Nhận biết những suy nghĩ và cảm xúc xuất hiện, nhưng không để bị cuốn theo chúng.

Ngoài thảm tập

• Khi ăn, hãy tập trung vào hương vị, màu sắc, kết cấu của thức ăn.
• Khi đi bộ, hãy cảm nhận sự tiếp xúc của bàn chân với mặt đất.
• Khi nói chuyện với người khác, hãy lắng nghe một cách trọn vẹn.

Thiền định: tĩnh lặng để lắng nghe

Thiền định là một cách tuyệt vời để lắng dịu tâm trí và kết nối với nội tâm. Bạn không cần phải ngồi thiền hàng giờ liền. Chỉ cần 5-10 phút mỗi ngày cũng có thể mang lại những lợi ích đáng kể.

Thiền định trên hơi thở

• Tìm một nơi yên tĩnh, ngồi thẳng lưng, nhắm mắt lại.
• Tập trung vào hơi thở. Cảm nhận hơi thở vào, hơi thở ra.
• Khi tâm trí xao nhãng, nhẹ nhàng đưa sự chú ý trở lại hơi thở.

Thiền định trên âm thanh

• Chọn một âm thanh êm dịu (ví dụ: tiếng chuông, tiếng nhạc thiền, tiếng sóng biển…).
• Nhắm mắt lại, tập trung vào âm thanh đó.
• Khi tâm trí xao nhãng, nhẹ nhàng đưa sự chú ý trở lại âm thanh.

Thiền trên một đối tượng (Trataka)

• Chọn một đối tượng, có thể là ngọn nến, một bức tranh, một bông hoa.
• Tập trung vào đối tượng đó, không chớp mắt (nếu có thể).

Viết nhật ký: ghi lại hành trình

Viết nhật ký là một cách tuyệt vời để theo dõi sự tiến bộ của bạn, và để hiểu rõ hơn về những gì đang diễn ra bên trong bạn. Dưới đây là một vài câu hỏi gợi ý:

• Hôm nay tôi cảm thấy thế nào (về cơ thể, tâm trí, cảm xúc)?
• Tôi nhận thấy điều gì mới mẻ về bản thân trong quá trình tập luyện?
• Tôi có những suy nghĩ/cảm xúc nào đáng chú ý?
• Tôi học được điều gì về bản thân hôm nay?
• Tôi muốn thay đổi điều gì trong cuộc sống của mình?

Tìm người dẫn đường: học hỏi từ giáo viên yoga

Nếu có thể, hãy tìm đến một giáo viên Yoga có kinh nghiệm để được hướng dẫn cụ thể và bài bản. Một giáo viên giỏi không chỉ giúp bạn thực hiện các tư thế đúng cách, mà còn có thể chia sẻ với bạn những kiến thức sâu sắc về triết lý Yoga, và giúp bạn khám phá tiềm năng của bản thân. Đặc biệt, nếu bạn có vấn đề về sức khỏe, hãy tìm đến những giáo viên có kinh nghiệm về Yoga trị liệu.

Kiên trì và thực hành: hành trình vạn dặm…

Hiểu rõ bản thân là một hành trình dài, không phải là đích đến. Sẽ có những lúc bạn cảm thấy nản lòng, muốn bỏ cuộc. Nhưng hãy nhớ rằng, mỗi bước đi nhỏ trên con đường Yoga đều có giá trị. Hãy kiên trì, thực hành đều đặn, và bạn sẽ dần nhận thấy sự thay đổi tích cực trong cơ thể, tâm trí và cuộc sống của mình. Không có đường tắt để hiểu rõ bản thân, nhưng Yoga chắc chắn là một con đường đáng để bạn khám phá.

ĐỌC THÊM: [P16] GIẢI MÃ CÂU NÓI: ASANA KHÔNG PHẢI LÀ ĐỂ KIỂM SOÁT CƠ THỂ, MÀ LÀ ĐỂ GIẢI PHÓNG CƠ THỂ

Kết luận

Vậy là chúng ta đã cùng nhau đi qua một chặng đường, khám phá cách Yoga có thể trở thành người bạn đồng hành tuyệt vời trên hành trình tìm về với chính mình. Yoga, như chúng ta đã thấy, không chỉ là những bài tập thể chất, mà còn là một phương pháp toàn diện để kết nối Thân – Tâm – Trí, giúp bạn:

• Lắng nghe cơ thể: Nhận biết những giới hạn và khả năng, hiểu rõ nhu cầu thực sự của cơ thể.
• Quan sát tâm trí: Nhận diện và đối diện với cảm xúc, không để chúng dẫn dắt bạn.
• Kết nối với nội tâm: Khám phá giá trị, mục đích sống, và phát triển lòng trắc ẩn với chính mình.
• Hiện diện trong từng khoảnh khắc: Sống trọn vẹn với hiện tại, thay vì mắc kẹt trong quá khứ hay lo lắng về tương lai.

Hành trình hiểu rõ bản thân không phải là một cuộc chạy nước rút, mà là một cuộc hành trình dài, đôi khi đầy thử thách. Nhưng bạn không hề đơn độc.

Hãy bắt đầu ngay hôm nay. Không cần phải chờ đợi đến khi có đủ thời gian, đủ dụng cụ, hay đủ hoàn hảo. Chỉ cần 5 phút hít thở sâu, một vài tư thế Yoga đơn giản, hoặc vài dòng nhật ký… Bất kỳ hành động nhỏ nào hướng về bản thân đều có giá trị.

Đừng ngại tìm kiếm sự giúp đỡ. Một giáo viên Yoga có kinh nghiệm, một người bạn đồng hành, hay một cộng đồng Yoga… Tất cả đều có thể mang đến cho bạn những hỗ trợ quý giá.

Hãy nhớ rằng, Yoga là một món quà. Một món quà mà bạn dành tặng cho chính mình. Bạn xứng đáng được trải nghiệm sự bình yên, sự kết nối, và sự tự do mà Yoga mang lại.

Và cuối cùng, hãy nhớ rằng

Yoga không phải là để trở nên hoàn hảo trong các tư thế. Yoga là để trở nên hoàn hảo trong cách bạn sống cuộc đời mình.

Hãy để Yoga là ngọn hải đăng soi sáng con đường bạn đi, dẫn lối bạn trở về với ngôi nhà đích thực của chính mình – nơi bạn được là chính bạn, một cách trọn vẹn, đầy yêu thương, và tràn đầy sức sống.