Ảnh hưởng của cân nặng tới bệnh tật

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới, tỷ lệ thừa cân, béo phì trên toàn cầu đang ở mức báo động. Cứ 3 người trưởng thành thì có 1 người thừa cân, và cứ 10 người thì có 1 người béo phì. Tại Việt Nam, tình trạng này cũng ngày càng gia tăng, đặc biệt là ở các thành phố lớn.

Hình ảnh những người béo phì với vòng eo quá khổ, khó nhọc di chuyển và thở dốc khi leo cầu thang đã trở nên quá quen thuộc. Thừa cân, béo phì không chỉ ảnh hưởng đến vẻ ngoài, làm giảm sút sự tự tin mà còn là mầm mống của nhiều bệnh lý nguy hiểm.

Vậy, cân nặng ảnh hưởng đến sức khỏe của chúng ta như thế nào? Liệu những con số trên bàn cân có thực sự là vấn đề đáng quan tâm? Phải chăng chỉ cần chúng ta cảm thấy khỏe mạnh là đủ, bất chấp việc cân nặng có vượt chuẩn?

Cân nặng và sức khỏe có mối liên quan mật thiết với nhau. Cân nặng quá cao hoặc quá thấp đều có thể dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Hôm nay, chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu về ảnh hưởng của cân nặng đối với các loại bệnh tật, để từ đó có thể chủ động bảo vệ sức khỏe của bản thân và gia đình.

Cân nặng và các bệnh lý

Thừa cân, béo phì: Mối đe dọa âm thầm

Thừa cân, béo phì được định nghĩa là tình trạng tích tụ mỡ quá mức trong cơ thể, gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe. Chúng ta có thể đánh giá tình trạng này thông qua các chỉ số như BMI, vòng eo, và tỷ lệ mỡ cơ thể.

BMI (Chỉ số khối cơ thể): Đây là chỉ số được tính bằng cách chia cân nặng (kg) cho bình phương chiều cao (m2). Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), người trưởng thành có BMI từ 25 đến 29.9 được coi là thừa cân, và BMI từ 30 trở lên là béo phì.
Vòng eo: Vòng eo phản ánh lượng mỡ nội tạng tích tụ quanh các cơ quan trong ổ bụng. Vòng eo quá lớn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, tiểu đường và một số loại ung thư. Ngưỡng vòng eo an toàn là dưới 90cm đối với nam giới và dưới 80cm đối với nữ giới.
Tỷ lệ mỡ cơ thể: Đây là tỷ lệ phần trăm mỡ trong cơ thể so với tổng trọng lượng. Tỷ lệ mỡ cơ thể cao cũng là một dấu hiệu của thừa cân, béo phì.

Thừa cân, béo phì được ví như kẻ sát nhân thầm lặng, âm thầm gây ra những tác động tiêu cực lên nhiều cơ quan và hệ thống trong cơ thể, làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh lý nguy hiểm.

Tim mạch: Mỡ thừa làm tăng gánh nặng cho tim, tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, tăng nguy cơ đột quỵ và các bệnh lý tim mạch khác.

Nghiên cứu của Flegal và đồng nghiệp (2013) trên tạp chí JAMA cho thấy, thừa cân làm tăng nguy cơ tử vong do bệnh tim mạch lên 27%, trong khi béo phì làm tăng nguy cơ này lên đến 88%.

Nội tiết: Thừa cân, béo phì làm tăng kháng insulin, dẫn đến tiểu đường type 2. Nó cũng gây ra rối loạn lipid máu, tăng cholesterol xấu và giảm cholesterol tốt, tăng nguy cơ các bệnh về tim mạch và các biến chứng nguy hiểm khác.

Theo một nghiên cứu được công bố trên tạp chí The New England Journal of Medicine, nguy cơ mắc tiểu đường type 2 tăng gấp 8 lần ở những người béo phì so với những người có cân nặng bình thường.

Cơ xương khớp: Trọng lượng cơ thể quá lớn gây áp lực lên khớp, dẫn đến thoái hóa khớp, đau lưng, viêm khớp, gout…

Nghiên cứu của Felson và đồng nghiệp (2000) cho thấy, cứ mỗi 5 kg tăng thêm, nguy cơ thoái hóa khớp gối tăng lên 36%.

Hô hấp: Mỡ thừa ở vùng cổ và ngực cản trở đường thở, gây ra hội chứng ngưng thở khi ngủ, khó thở, hen suyễn và các vấn đề về hô hấp khác.

Ung thư: Béo phì là một yếu tố nguy cơ đối với nhiều loại ung thư, bao gồm ung thư đại trực tràng, ung thư vú, ung thư tử cung, ung thư thận…

Theo Quỹ Nghiên cứu Ung thư Thế giới, béo phì là nguyên nhân gây ra khoảng 3.6% các ca ung thư mới mỗi năm trên toàn cầu.

Tâm lý: Thừa cân, béo phì thường đi kèm với những vấn đề tâm lý như tự ti, mặc cảm, lo lắng, thậm chí là trầm cảm.

Một nghiên cứu đăng trên tạp chí Obesity Reviews cho thấy, những người béo phì có nguy cơ mắc trầm cảm cao hơn 55% so với những người có cân nặng bình thường.

Thừa cân, béo phì không chỉ là vấn đề thẩm mỹ mà còn là mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe. Nó có thể dẫn đến nhiều bệnh lý mãn tính, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và làm giảm tuổi thọ. Vì vậy, việc kiểm soát cân nặng là vô cùng quan trọng để bảo vệ sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Thiếu cân: Khi cơ thể lên tiếng cảnh báo

Thiếu cân, tương tự như thừa cân, béo phì, cũng là một tình trạng mất cân bằng về cân nặng, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe. Thiếu cân được định nghĩa là tình trạng cơ thể có trọng lượng thấp hơn mức bình thường so với chiều cao. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), người trưởng thành có chỉ số khối cơ thể (BMI) dưới 18.5 được coi là thiếu cân.

Mặc dù thường bị lu mờ bởi những lo ngại về thừa cân, béo phì, nhưng thiếu cân cũng mang đến nhiều hệ lụy cho sức khỏe, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và tăng nguy cơ mắc một số bệnh lý.

Suy giảm hệ miễn dịch: Thiếu cân thường đi kèm với sự thiếu hụt dinh dưỡng, khiến cơ thể không đủ nguyên liệu để duy trì hoạt động của hệ miễn dịch. Điều này khiến bạn dễ bị nhiễm trùng hơn, từ những bệnh thông thường như cảm cúm, ho đến những bệnh lý nghiêm trọng hơn như viêm phổi.

Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nutrition Reviews cho thấy, những người thiếu cân có nguy cơ tử vong do bệnh nhiễm trùng cao hơn gấp 1.5 lần so với những người có cân nặng bình thường.

Thiếu máu: Thiếu cân có thể dẫn đến thiếu máu do chế độ ăn uống thiếu sắt hoặc do cơ thể không hấp thu được đủ lượng sắt cần thiết. Thiếu máu gây ra mệt mỏi, choáng váng, da xanh xao và ảnh hưởng đến hoạt động của các cơ quan trong cơ thể.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới, thiếu máu do thiếu sắt ảnh hưởng đến khoảng 2 tỷ người trên toàn thế giới, và thiếu cân là một trong những nguyên nhân chính gây ra tình trạng này.

Loãng xương: Thiếu cân làm tăng nguy cơ loãng xương, một tình trạng khiến xương trở nên yếu và giòn, dễ gãy. Điều này là do cơ thể thiếu canxi và vitamin D, những chất cần thiết cho sự phát triển của xương.

Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Osteoporosis International cho thấy, phụ nữ thiếu cân có nguy cơ gãy xương hông cao gấp đôi so với những người có cân nặng bình thường.

Rối loạn kinh nguyệt, vô sinh (ở nữ giới): Thiếu cân có thể gây ra rối loạn kinh nguyệt, thậm chí là vô sinh do sự mất cân bằng hormone. Cơ thể thiếu cân thường có lượng estrogen thấp, ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt và quá trình rụng trứng.

Nghiên cứu của Frisch và McArthur (1974) cho thấy, những vận động viên nữ có tỷ lệ mỡ cơ thể thấp thường bị mất kinh nguyệt hoặc có chu kỳ kinh nguyệt không đều.

Suy dinh dưỡng, chậm phát triển: Thiếu cân ở trẻ em có thể dẫn đến suy dinh dưỡng, chậm phát triển thể chất và trí tuệ. Trẻ thiếu cân thường kém phát triển về chiều cao, cân nặng và có thể gặp khó khăn trong học tập.

Tâm lý: Thiếu cân cũng ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần, khiến bạn cảm thấy mệt mỏi, suy nhược, thiếu năng lượng, thiếu tự tin và dễ bị tổn thương tâm lý.

Thiếu cân không phải là một tình trạng vô hại. Nó có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe, từ việc suy giảm hệ miễn dịch, thiếu máu đến loãng xương, vô sinh và các vấn đề tâm lý. Nếu bạn đang thiếu cân, hãy chủ động tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia y tế để xây dựng một lối sống lành mạnh và cải thiện tình trạng cân nặng của mình.

Cơ chế tác động – Mạch nối giữa cân nặng và bệnh tật

Cân nặng ảnh hưởng đến sức khỏe thông qua những cơ chế phức tạp, liên quan đến nhiều quá trình sinh lý trong cơ thể. Dưới đây là một số cơ chế chính:

Mỡ thừa – Ngòi nổ của viêm nhiễm và rối loạn chuyển hóa: Các tế bào mỡ, đặc biệt là mỡ nội tạng, không chỉ đơn thuần là kho chứa năng lượng dự trữ mà còn hoạt động như một cơ quan nội tiết, tiết ra các chất gây viêm và ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa trong cơ thể. Viêm nhiễm mạn tính là mầm mống của nhiều bệnh lý như tim mạch, tiểu đường, ung thư… Rối loạn chuyển hóa dẫn đến sự tích tụ cholesterol, glucose trong máu, gây ra các bệnh lý về tim mạch, tiểu đường…
Tăng áp lực – Gánh nặng cho cơ thể: Cân nặng quá mức tạo ra áp lực lên các cơ quan nội tạng và xương khớp. Tim phải làm việc vất vả hơn để bơm máu đi nuôi cơ thể, phổi bị chèn ép gây khó thở, các khớp bị tổn thương dẫn đến thoái hóa, viêm khớp…
Mất cân bằng hormone – Rối loạn nội tiết: Cân nặng ảnh hưởng đến sự cân bằng của nhiều loại hormone trong cơ thể, bao gồm insulin, leptin, ghrelin, estrogen… Sự mất cân bằng này có thể dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe như kháng insulin, tiểu đường, rối loạn kinh nguyệt, vô sinh…

Cân nặng tác động lên sức khỏe thông qua nhiều cơ chế phức tạp, liên quan đến viêm nhiễm, rối loạn chuyển hóa, áp lực lên cơ thể và sự mất cân bằng hormone. Hiểu rõ những cơ chế này giúp chúng ta nhận thức được tầm quan trọng của việc duy trì cân nặng hợp lý để bảo vệ sức khỏe.

Giải pháp kiểm soát cân nặng – Nắm giữ chìa khóa sức khỏe

Kiểm soát cân nặng là một hành trình đòi hỏi sự kiên trì và nỗ lực, nhưng phần thưởng bạn nhận được chính là sức khỏe và một cuộc sống tốt đẹp hơn. Dưới đây là những chìa khóa giúp bạn mở ra cánh cửa sức khỏe:

Chế độ ăn uống khoa học – Nền tảng của sức khỏe

Cân bằng dinh dưỡng: Hãy đảm bảo cung cấp đầy đủ các nhóm chất dinh dưỡng cho cơ thể, bao gồm protein, chất béo tốt, tinh bột tốt, vitamin và khoáng chất.
Hạn chế kẻ thù: Giảm thiểu tiêu thụ đồ ăn chế biến sẵn, thức ăn nhanh, đồ uống có đường, chất béo xấu…
Ưu tiên người bạn: Tăng cường rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, các loại hạt…
Lựa chọn phương pháp phù hợp: Tham khảo ý kiến chuyên gia dinh dưỡng để xây dựng chế độ ăn phù hợp với thể trạng và mục tiêu của bạn.

Vận động – Liều thuốc kỳ diệu

Tăng cường hoạt động thể chất: Hãy vận động thường xuyên, ít nhất 30 phút mỗi ngày. Bạn có thể đi bộ, chạy bộ, đạp xe, bơi lội, tập gym… hoặc tham gia các hoạt động thể thao khác mà bạn yêu thích.

Lựa chọn cường độ phù hợp: Bắt đầu từ từ và tăng dần cường độ tập luyện. Không nên ép buộc bản thân quá sức.

Thói quen lành mạnh – Lá chắn bảo vệ sức khỏe

Ngủ đủ giấc: Giấc ngủ có vai trò quan trọng trong việc điều hòa hormone, chuyển hóa năng lượng và phục hồi cơ thể. Hãy đảm bảo bạn ngủ đủ 7-8 tiếng mỗi ngày.
Quản lý stress: Stress có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe, bao gồm cả việc tăng cân. Hãy tìm cách giải tỏa căng thẳng thông qua các hoạt động như thiền, yoga, nghe nhạc…

Kiểm soát cân nặng không chỉ là việc giảm cân hay tăng cân, mà là việc duy trì một cân nặng hợp lý, phù hợp với thể trạng của mỗi người. Hãy xây dựng cho mình một lối sống lành mạnh với chế độ ăn uống khoa học, thói quen vận động thường xuyên và tinh thần thoải mái. Đó chính là món quà tuyệt vời nhất bạn dành cho sức khỏe của mình.

ĐỌC THÊM: QUẢN LÝ CẢM XÚC KHI GIẢM CÂN: CHIẾN LƯỢC THÀNH CÔNG

Kết luận

Như chúng ta đã thấy, cân nặng có mối liên hệ chặt chẽ với sức khỏe. Cả thừa cân, béo phì và thiếu cân đều có thể dẫn đến nhiều bệnh lý nguy hiểm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống và tuổi thọ.

Chính vì vậy, việc kiểm soát cân nặng là vô cùng quan trọng. Duy trì một cân nặng hợp lý không chỉ giúp bạn có một vóc dáng cân đối, tự tin hơn mà còn giúp phòng ngừa nhiều bệnh tật, bảo vệ sức khỏe lâu dài.

Hãy chủ động chăm sóc sức khỏe của bản thân bằng cách xây dựng một lối sống lành mạnh. Hãy ăn uống khoa học, tập thể dục thường xuyên, ngủ đủ giấc và quản lý stress hiệu quả. Đừng đợi đến khi cơ thể lên tiếng cảnh báo mới bắt đầu quan tâm đến cân nặng của mình.

Health is not valued till sickness comes. – Thomas Fuller
(Tạm dịch: Sức khỏe không được trân trọng cho đến khi bệnh tật ập đến.)