By “Hạnh phúc – một từ ngữ quen thuộc, một mục tiêu phổ quát, một khát khao muôn thuở của con người. Nhưng hạnh phúc là gì? Con đường nào dẫn đến hạnh phúc đích thực? Đó là những câu hỏi đã thách thức nhân loại trong suốt hàng ngàn năm qua, và cho đến nay, vẫn chưa có một câu trả lời duy nhất, thỏa đáng cho tất cả mọi người.
Một trong những câu trả lời phổ biến nhất, dễ thấy nhất, và cũng gây tranh cãi nhất, là khoái lạc (pleasure). Chủ nghĩa khoái lạc (Hedonism), từ thời Hy Lạp cổ đại cho đến tận ngày nay, đã khẳng định rằng khoái lạc là điều tốt đẹp nhất, là mục tiêu cao nhất, là thước đo của mọi giá trị trong cuộc sống.
Nhưng thực tế cho thấy, việc theo đuổi khoái lạc có thể dẫn đến hai thái cực hoàn toàn trái ngược:
Tình huống 1 (Tích cực): “Hãy hình dung một người biết tận hưởng những niềm vui giản dị trong cuộc sống: một bữa ăn ngon được chuẩn bị và thưởng thức một cách chậm rãi, tỉ mỉ; một buổi chiều hoàng hôn tuyệt đẹp trên bãi biển, bên cạnh người mình yêu thương; một cuộc trò chuyện ấm áp, thân mật, và ý nghĩa với những người bạn tri kỷ; một buổi sáng thức dậy trong cơ thể khỏe mạnh, tràn đầy năng lượng, và cảm thấy biết ơn vì mình còn được sống… Người đó không giàu có, không nổi tiếng, không quyền lực, nhưng ánh mắt của họ lấp lánh niềm vui, nụ cười của họ tươi tắn, và tâm hồn của họ tràn ngập sự bình yên. Người đó có vẻ rất hạnh phúc, rất hài lòng với cuộc sống.”
Tình huống 2 (Tiêu cực): “Ngược lại, hãy nghĩ đến một người khác, lao vào những cuộc truy hoan vô độ, những thú vui xác thịt, những cuộc ăn chơi thâu đêm suốt sáng, những mối quan hệ hời hợt, những cuộc tình một đêm, những chất kích thích, những trò tiêu khiển tốn kém… Họ tìm kiếm khoái lạc một cách mù quáng, điên cuồng, và bất chấp hậu quả. Nhưng sau những cuộc vui đó, sau những cơn say đó, họ lại cảm thấy trống rỗng, cô đơn, mệt mỏi, chán nản, và thậm chí là bất hạnh hơn. Họ giống như một con thiêu thân lao vào ánh đèn, bị thiêu đốt bởi chính ngọn lửa mà mình khao khát.”
“Những ví dụ trên cho thấy, mối quan hệ giữa khoái lạc và hạnh phúc không hề đơn giản. Không phải cứ có khoái lạc là sẽ có hạnh phúc, và không phải cứ không có khoái lạc là sẽ không có hạnh phúc.
Vậy, khoái lạc thực sự là gì? Hạnh phúc thực sự là gì? Mối quan hệ giữa chúng là như thế nào?
Chủ nghĩa khoái lạc (Hedonism) – một triết lý, một quan điểm sống đã tồn tại hàng ngàn năm, cho rằng khoái lạc là điều tốt đẹp nhất, là mục tiêu cao nhất, là chìa khóa của hạnh phúc – liệu có thực sự đúng đắn, thực sự đầy đủ, thực sự bền vững? Hay nó chỉ là một ảo ảnh, một cám dỗ, một cạm bẫy trên con đường tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống và hạnh phúc đích thực?
Có những con đường nào khác để tìm kiếm hạnh phúc, ngoài việc theo đuổi khoái lạc? Có cách nào để kết hợp khoái lạc với những giá trị khác để tạo ra một cuộc sống vừa hạnh phúc, vừa ý nghĩa, vừa trọn vẹn?”
“Trong bài viết hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau khám phá mối quan hệ phức tạp, đa chiều, và đầy thú vị giữa khoái lạc và hạnh phúc. Chúng ta sẽ xem xét các quan điểm khác nhau về vấn đề này, từ triết học, đạo đức học, tâm lý học, đến khoa học thần kinh, sinh học tiến hóa, và xã hội học.
Chúng ta sẽ tìm hiểu về bản chất của khoái lạc, các loại khoái lạc, tác động của khoái lạc đến não bộ và cơ thể, những lợi ích và tác hại của việc theo đuổi khoái lạc, và những cách thức để tận hưởng khoái lạc một cách lành mạnh, có trách nhiệm, và bền vững.
Và cuối cùng, chúng ta sẽ cùng nhau tìm kiếm câu trả lời cho câu hỏi lớn: Liệu lạc thú có thực sự là chìa khóa để mở cánh cửa hạnh phúc, hay chỉ là một yếu tố cần thiết, nhưng chưa đủ, trên con đường tìm kiếm một cuộc đời ý nghĩa và trọn vẹn?”
Khoái lạc và hạnh phúc: Giống nhau hay khác nhau?
Khoái lạc và hạnh phúc thường được sử dụng thay thế cho nhau trong đời sống hàng ngày, nhưng thực tế, chúng là hai khái niệm khác biệt, dù có liên quan mật thiết với nhau. Hiểu rõ sự khác biệt này là chìa khóa để tìm kiếm một cuộc sống hạnh phúc và ý nghĩa.
Khoái lạc
“Khoái lạc (pleasure) là một cảm xúc tích cực, dễ chịu, thỏa mãn, thường là ngắn hạn, tạm thời, thoáng qua, liên quan đến việc thỏa mãn một nhu cầu, một mong muốn, một khao khát cụ thể nào đó của cơ thể hoặc tinh thần.”
“Nó giống như một cơn gió mát thoảng qua trong ngày hè oi bức.”
“Khoái lạc có thể đến từ nhiều nguồn khác nhau, rất đa dạng và phong phú:
- Thức ăn ngon: Một bữa ăn ngon miệng, một món ăn yêu thích, một ly kem mát lạnh…
- Tình dục: Sự gần gũi thể xác, sự thăng hoa trong tình yêu…
- Âm nhạc: Một bản nhạc hay, một buổi hòa nhạc sống động…
- Chiến thắng: Đạt được một mục tiêu, vượt qua một thử thách, giành được một giải thưởng…
- Được khen ngợi: Nhận được lời khen, sự công nhận, sự ngưỡng mộ từ người khác…
- Mua sắm: Mua được một món đồ mới, một bộ quần áo đẹp, một chiếc xe hơi sang trọng…
- Du lịch: Khám phá một vùng đất mới, trải nghiệm những điều mới lạ…
Và rất nhiều nguồn khác…”
“Khoái lạc, tự nó, không xấu. Nó là một phần tự nhiên của cuộc sống, và có thể mang lại những lợi ích nhất định (như giảm căng thẳng, tăng cường sức khỏe, tạo động lực…). Tuy nhiên, vấn đề nằm ở chỗ, khoái lạc có thể gây nghiện, và có thể dẫn đến những hậu quả tiêu cực nếu theo đuổi một cách quá mức, mù quáng, mất kiểm soát, và bất chấp mọi thứ khác.”
“Quá nhiều khoái lạc có thể dẫn đến sự nhàm chán, sự trống rỗng, sự nghiện ngập, sự suy đồi đạo đức, và sự bất hạnh.”
Hạnh phúc
“Hạnh phúc (happiness) là một trạng thái tinh thần, một cảm giác tổng thể, thường là lâu dài, bền vững hơn khoái lạc, liên quan đến sự hài lòng với cuộc sống nói chung, sự bình yên trong tâm hồn, cảm giác về ý nghĩa cuộc sống, mục đích sống, sự phát triển bản thân, và sự kết nối với những giá trị mà mình coi trọng.”
“Nó giống như một dòng sông êm đềm, chảy xuyên suốt cuộc đời.”
“Hạnh phúc có thể bao gồm cả khoái lạc, nhưng không chỉ giới hạn ở khoái lạc. Bạn có thể cảm thấy hạnh phúc ngay cả khi bạn không trải nghiệm bất kỳ một khoái lạc cụ thể nào. Và ngược lại, bạn có thể trải nghiệm rất nhiều khoái lạc, nhưng vẫn không cảm thấy hạnh phúc.”
“Hạnh phúc có thể đến từ nhiều nguồn khác nhau, phong phú và đa dạng hơn khoái lạc:
- Các mối quan hệ tốt đẹp: Tình yêu, tình bạn, tình thân, tình đồng loại…
- Sự nghiệp thành công: Đạt được những mục tiêu trong công việc, làm những việc mình yêu thích, và có đóng góp cho xã hội.
- Sự cống hiến cho cộng đồng: Giúp đỡ người khác, làm từ thiện, tham gia các hoạt động xã hội…
- Sự phát triển bản thân: Học hỏi, khám phá, rèn luyện, vượt qua thử thách, và trở thành một phiên bản tốt hơn của chính mình.
- Sức khỏe tốt: Cả về thể chất lẫn tinh thần.
- Lòng biết ơn: Trân trọng những gì mình đang có.
- Sự tha thứ: Buông bỏ những hận thù, oán giận, và chữa lành những vết thương trong quá khứ.
- Sự chấp nhận: Chấp nhận bản thân, chấp nhận người khác, và chấp nhận cuộc sống, với tất cả những điều tốt đẹp và chưa tốt đẹp.
Và rất nhiều nguồn khác…”
Mối quan hệ giữa khoái lạc và hạnh phúc
“Khoái lạc có thể là một phần của hạnh phúc, nhưng không phải là tất cả, không phải là yếu tố duy nhất, và không phải là yếu tố quan trọng nhất. Một cuộc sống chỉ toàn khoái lạc có thể là một cuộc sống nhàm chán, trống rỗng, thiếu chiều sâu, và không bền vững.
“Theo đuổi khoái lạc không nhất thiết dẫn đến hạnh phúc, và thậm chí, trong nhiều trường hợp, có thể gây ra bất hạnh, nếu chúng ta trở nên lệ thuộc vào nó, đánh mất sự tự chủ, và bỏ qua những giá trị quan trọng khác.
“Hạnh phúc có thể tồn tại mà không cần có khoái lạc liên tục. Những người hạnh phúc không phải là những người luôn luôn vui vẻ, luôn luôn thỏa mãn, mà là những người biết cách đối diện với khó khăn, chấp nhận thực tế, tìm thấy ý nghĩa trong cuộc sống, và duy trì được sự bình yên trong tâm hồn, ngay cả khi họ không trải nghiệm khoái lạc.”
Hạnh phúc là một trạng thái “bền vững” hơn.
Khoa học nói gì?
Tâm lý học
Các nhà tâm lý học, đặc biệt là trong lĩnh vực tâm lý học tích cực, đã phân biệt rõ ràng giữa hai loại hạnh phúc:
- Hedonia (Hạnh phúc khoái lạc): Là hạnh phúc có được từ việc trải nghiệm những cảm xúc tích cực, thỏa mãn những nhu cầu, mong muốn, và khao khát của bản thân. Đây là loại hạnh phúc gắn liền với khoái lạc, và thường là ngắn hạn, tạm thời.
- Eudaimonia (Hạnh phúc đích thực): Là hạnh phúc có được từ việc sống một cuộc đời ý nghĩa, phát triển bản thân, theo đuổi những giá trị cao đẹp, đóng góp cho cộng đồng, và vượt lên trên những ham muốn tầm thường. Đây là loại hạnh phúc sâu sắc hơn, bền vững hơn, và ít phụ thuộc vào hoàn cảnh bên ngoài.
ĐỌC THÊM: HẠNH PHÚC KHÔNG PHẢI LÀ THỨ BẠN TÌM KIẾM, MÀ LÀ THỨ BẠN TẠO RA
Nghiên cứu cho thấy, eudaimonia có mối liên hệ chặt chẽ hơn với sức khỏe tinh thần, sự hài lòng với cuộc sống, và tuổi thọ, so với hedonia.
Khoa học thần kinh
Khoái lạc kích hoạt hệ thống thưởng (reward system) của não bộ, đặc biệt là vùng nhân accumbens (nucleus accumbens), giải phóng chất dẫn truyền thần kinh dopamine, tạo ra cảm giác dễ chịu, thỏa mãn, và hưng phấn. Tuy nhiên, hệ thống thưởng này có thể bị thích nghi, và chúng ta có thể cần liều lượng cao hơn để đạt được cùng một mức độ khoái lạc, dẫn đến nguy cơ nghiện ngập.
Hạnh phúc, đặc biệt là eudaimonia, liên quan đến nhiều vùng não và nhiều chất dẫn truyền thần kinh khác nhau, không chỉ có dopamine, mà còn có serotonin (liên quan đến cảm giác bình yên, hài lòng, kết nối xã hội), endorphins (giảm đau, tạo cảm giác hưng phấn), oxytocin (tăng cường sự gắn kết, tình yêu thương), và cortisol (giảm căng thẳng).
Nghiên cứu cho thấy, thiền định, tập yoga, thực hành lòng biết ơn, tham gia các hoạt động xã hội, và sống một cuộc đời có ý nghĩa có thể tác động tích cực đến cấu trúc và chức năng của não bộ, tăng cường hạnh phúc và sức khỏe tinh thần.
“Như vậy, khoa học cũng ủng hộ quan điểm cho rằng, khoái lạc và hạnh phúc là hai khái niệm khác biệt, và hạnh phúc đích thực không chỉ giới hạn ở việc theo đuổi khoái lạc, mà còn bao gồm nhiều yếu tố khác, quan trọng hơn, sâu sắc hơn, và bền vững hơn.”
Mối quan hệ giữa khoái lạc, hạnh phúc và Yoga
Yoga, với lịch sử hàng ngàn năm, không chỉ là một hệ thống các bài tập thể chất, mà còn là một triết lý sống, một con đường tu tập hướng đến sự hợp nhất giữa thân, tâm và trí, và đạt được trạng thái hạnh phúc, bình an nội tại. Yoga nhìn nhận khoái lạc và hạnh phúc một cách sâu sắc, và có những điểm tương đồng, cũng như khác biệt so với các quan điểm đã được thảo luận:
Yoga và Khoái lạc
Không chối bỏ, nhưng không đồng nhất với hạnh phúc: Yoga không phủ nhận khoái lạc, không coi khoái lạc là xấu xa, tội lỗi, hay cần phải loại bỏ hoàn toàn. Yoga thừa nhận rằng khoái lạc là một phần tự nhiên của cuộc sống, và có thể mang lại niềm vui, sự thoải mái, và những trải nghiệm tích cực.
Tuy nhiên, yoga cũng chỉ ra rằng, khoái lạc thường chỉ là tạm thời, phù du, dễ thay đổi, và không phải là nguồn gốc của hạnh phúc đích thực, bền vững. Quá tập trung vào việc tìm kiếm khoái lạc có thể dẫn đến sự lệ thuộc, nghiện ngập, thất vọng, và khổ đau.
Các kỹ thuật của nó có thể mang lại khoái lạc, nhưng đó không phải mục đích cuối
Khoái lạc trong Yoga
- Asana (tư thế): Các tư thế yoga có thể mang lại cảm giác dễ chịu, thư giãn, giải tỏa căng thẳng, và tăng cường sức khỏe.
- Pranayama (kỹ thuật thở): Các bài tập thở có thể giúp điều hòa năng lượng, làm dịu tâm trí, và tạo ra cảm giác bình an, sảng khoái.
- Dhyana (thiền định): Thiền định có thể giúp tâm trí trở nên tĩnh lặng, trong sáng, và trải nghiệm được niềm vui nội tại, vượt lên trên những cảm xúc và suy nghĩ thông thường.
Tuy nhiên, yoga nhấn mạnh rằng, những khoái lạc này không phải là mục đích của việc tập luyện, mà chỉ là phương tiện, là kết quả phụ của quá trình tu tập.
Yoga và hạnh phúc (Ananda)
- Hạnh phúc theo Yoga: Yoga hướng đến một trạng thái hạnh phúc sâu sắc hơn, bền vững hơn, ít phụ thuộc vào hoàn cảnh bên ngoài, và không bị giới hạn bởi khoái lạc hay đau khổ. Trạng thái này được gọi là Ananda (bliss) trong tiếng Phạn – niềm phúc lạc, sự hoan hỉ, sự an lạc tuyệt đối, vượt lên trên mọi cảm xúc thông thường.
- Con đường đạt đến Ananda: Yoga cung cấp một hệ thống các phương pháp thực hành toàn diện, bao gồm không chỉ các bài tập thể chất, kỹ thuật thở, và thiền định, mà còn có các nguyên tắc đạo đức (Yama và Niyama), sự kiểm soát giác quan (Pratyahara), sự tập trung (Dharana), và sự hợp nhất (Samadhi), để giúp con người chuyển hóa thân tâm, vượt qua những giới hạn của bản ngã, kết nối với bản chất thực sự của mình, và đạt đến trạng thái Ananda.
- Vượt lên trên nhị nguyên: Yoga dạy chúng ta vượt lên trên sự phân biệt giữa khoái lạc và đau khổ, tốt và xấu, thích và ghét…, chấp nhận mọi thứ như chúng vốn là, và tìm thấy sự bình an ngay trong hiện tại, bất kể hoàn cảnh bên ngoài.
ĐỌC THÊM: ANANDA LÀ GÌ? TRẠNG THÁI HẠNH PHÚC TUYỆT ĐỐI TRONG YOGA
Tám nhánh của Yoga (Ashtanga Yoga) của Patanjali
- Yama (Giới luật): Những nguyên tắc đạo đức xã hội, bao gồm không bạo lực (ahimsa), không nói dối (satya), không trộm cắp (asteya), không dâm dục (brahmacharya), và không tham lam (aparigraha).
- Niyama (Giới luật cá nhân): Những nguyên tắc đạo đức cá nhân, bao gồm sự trong sạch (saucha), sự bằng lòng (santosha), sự khổ hạnh (tapas), sự tự học (svadhyaya), và sự hiến dâng cho đấng tối cao (Ishvara pranidhana).
- Asana (Tư thế): Các bài tập thể chất giúp tăng cường sức khỏe, sự dẻo dai, và sự cân bằng của cơ thể.
- Pranayama (Kỹ thuật thở): Các bài tập thở giúp điều hòa năng lượng, làm dịu tâm trí, và tăng cường sự tỉnh thức.
- Pratyahara (Kiểm soát giác quan): Rút các giác quan khỏi các đối tượng bên ngoài, hướng sự chú ý vào bên trong.
- Dharana (Tập trung): Tập trung tâm trí vào một đối tượng duy nhất, không để cho tâm trí bị phân tán.
- Dhyana (Thiền định): Trạng thái tập trung sâu, khi mà tâm trí trở nên tĩnh lặng, trong sáng, và hợp nhất với đối tượng thiền định.
- Samadhi (Hợp nhất): Trạng thái siêu việt, khi mà bản ngã tan biến, và con người trải nghiệm được sự hợp nhất với vũ trụ, với bản chất thực sự của mình.
ĐỌC THÊM: TÁM NHÁNH YOGA: NGUỒN GỐC, Ý NGHĨA VÀ HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH
So sánh với các quan điểm khác
- Chủ nghĩa khoái lạc: Yoga không tìm kiếm khoái lạc đơn thuần, mà hướng tới hạnh phúc sâu xa, bền vững.
- Chủ nghĩa khắc kỷ: Cả hai đều nhấn mạnh sự tự chủ, chấp nhận, nhưng Yoga có yếu tố rèn luyện thân thể và tâm linh
- Chủ nghĩa hiện sinh: Cả hai đều nhấn mạnh tự do và trách nhiệm. Yoga mang tới một con đường thực hành cụ thể hơn.
Yoga xem khoái lạc là một phần của cuộc sống, nhưng không phải trung tâm. Hạnh phúc theo Yoga là một trạng thái vượt lên trên nhị nguyên (bao gồm cả khoái lạc và đau khổ) Các kỹ thuật Yoga giúp đạt được trạng thái hạnh phúc đó.
Yoga cung cấp một con đường thực hành toàn diện để vượt lên trên sự lệ thuộc vào khoái lạc, đối diện với khổ đau, tìm thấy sự bình an nội tại, và đạt đến trạng thái hạnh phúc sâu sắc, bền vững, và ý nghĩa.
Nó không phủ nhận giá trị của khoái lạc, nhưng nó đặt khoái lạc vào đúng vị trí của nó, không coi nó là mục tiêu cuối cùng, mà chỉ là một phần của cuộc sống. Bằng cách kết hợp sự rèn luyện thân thể, tâm trí, và tinh thần, yoga giúp chúng ta trở thành những con người toàn diện hơn, hạnh phúc hơn, và có ý thức hơn về bản thân và thế giới xung quanh.
ĐỌC THÊM: 8 CÂU NÓI ĐẦY Ý NGHĨA VỀ CUỘC ĐỜI & HẠNH PHÚC
Kết luận
“Khoái lạc, như chúng ta đã cùng nhau khám phá, là một phần tự nhiên, quan trọng, và không thể thiếu của cuộc sống con người. Nó có thể mang lại niềm vui, sự hài lòng, sự hứng khởi, và những trải nghiệm tích cực. Tuy nhiên, khoái lạc không phải là tất cả, không phải là mục tiêu duy nhất, không phải là con đường duy nhất, và không phải là yếu tố quyết định của hạnh phúc. Theo đuổi khoái lạc một cách mù quáng, quá độ, mất kiểm soát, và bất chấp hậu quả có thể dẫn đến những hệ lụy tiêu cực, những nghịch lý, và thậm chí là bất hạnh. Hạnh phúc đích thực, hạnh phúc bền vững, hạnh phúc trọn vẹn là một khái niệm rộng lớn hơn, sâu sắc hơn, phức tạp hơn, và bao gồm nhiều yếu tố khác nhau, không chỉ có khoái lạc.”
“Cá nhân tôi tin rằng, hạnh phúc là một sự cân bằng, một sự hài hòa, một sự tổng hòa của nhiều yếu tố khác nhau, trong đó khoái lạc chỉ là một phần, một khía cạnh, một mảnh ghép, không phải là toàn bộ bức tranh. Chúng ta nên tận hưởng những niềm vui trong cuộc sống, trân trọng những khoảnh khắc hạnh phúc, từ những điều nhỏ bé, giản dị hàng ngày, đến những trải nghiệm lớn lao, ý nghĩa.
Nhưng chúng ta không nên để cho khoái lạc chi phối, điều khiển, làm chủ cuộc sống của mình, không nên đánh đổi những giá trị quan trọng khác để theo đuổi khoái lạc, và không nên coi khoái lạc là nguồn hạnh phúc duy nhất. Chúng ta nên tìm kiếm những điều có ý nghĩa, những điều vượt lên trên khoái lạc nhất thời, những điều mang lại sự thỏa mãn sâu sắc, sự bình yên nội tâm, và sự phát triển toàn diện cho bản thân và cho xã hội.” “Hạnh phúc không chỉ là cảm xúc, mà còn là một lựa chọn, một thái độ sống”.
“Tôi mong rằng, sau bài viết này, mỗi chúng ta sẽ dành thời gian để suy ngẫm về mối quan hệ giữa khoái lạc và hạnh phúc trong cuộc sống của chính mình:
- ‘Bạn đang tìm kiếm điều gì trong cuộc sống? Khoái lạc có phải là tất cả? Hạnh phúc của bạn có phụ thuộc quá nhiều vào khoái lạc? Bạn có đang bỏ qua những yếu tố quan trọng nào khác của hạnh phúc?’
- ‘Bạn có đang tận hưởng khoái lạc một cách lành mạnh, có trách nhiệm, có chừng mực, và có ý thức? Hay bạn đang có dấu hiệu của sự lệ thuộc, sự mất kiểm soát, hoặc sự lạm dụng?’
- ‘Ngoài khoái lạc, bạn còn có những nguồn hạnh phúc nào khác? Bạn có đang nuôi dưỡng những nguồn hạnh phúc đó? Bạn có thể làm gì để tăng cường chúng?'”
“Hãy thử tìm kiếm sự cân bằng trong cuộc sống của bạn
Tận hưởng những niềm vui, nhưng đừng quên những giá trị khác, như lòng biết ơn, sự cống hiến, sự trưởng thành, tình yêu thương, sự kết nối, sự sáng tạo, và ý thức về mục đích sống.
- Chăm sóc bản thân cả về thể chất lẫn tinh thần.
- Xây dựng các mối quan hệ tốt đẹp.
- Theo đuổi những đam mê, sở thích.
- Đóng góp cho cộng đồng.
- Học hỏi, phát triển, và trở thành phiên bản tốt nhất của chính mình.
Bạn có thể ngạc nhiên về mức độ hạnh phúc, sự hài lòng, và ý nghĩa mà bạn có thể đạt được khi sống một cuộc đời cân bằng, trọn vẹn, và hướng đến những giá trị cao đẹp.”
“Hạnh phúc không phải là một điểm đến cố định, không phải là một trạng thái bất biến, không phải là một giải thưởng dành cho người chiến thắng, mà là một hành trình, một quá trình, một cách sống, một thái độ, và một sự lựa chọn. Và trên hành trình đó, khoái lạc có thể là một người bạn đồng hành thú vị, một nguồn động viên, một phần thưởng, nhưng không phải là người dẫn đường, không phải là mục tiêu duy nhất, và không phải là tất cả.”
