Chủ nghĩa Epicureanism: Hạnh phúc đích thực nằm ở sự thanh thản và giản dị

Hãy cùng nhau hình dung những tình huống quen thuộc

Tình huống 1 (Cá nhân): Bạn có bao giờ cảm thấy mình như đang chạy đua trên một chiếc cối xay gió, không bao giờ có điểm dừng? Công việc chồng chất, deadline liên tục, áp lực từ gia đình, những kỳ vọng của xã hội, những thông báo không ngừng từ mạng xã hội… Tất cả dường như đang bủa vây, cuốn bạn đi với một tốc độ chóng mặt, khiến bạn không có thời gian để thở, để chậm lại, để thực sự sống, để kết nối với chính mình và những người xung quanh?

Tình huống 2 (Xã hội): Xã hội hiện đại, với nhịp sống nhanh, công nghệ phát triển, đề cao vật chất, thành công, địa vị, và sự bận rộn. Chúng ta bị ám ảnh bởi việc phải kiếm thật nhiều tiền, phải có một sự nghiệp thăng tiến, phải sở hữu những món đồ đắt tiền, phải có thật nhiều like, share, comment trên mạng xã hội… Chúng ta so sánh mình với người khác, và luôn cảm thấy không bao giờ là đủ. Nhưng liệu những điều này có thực sự mang lại hạnh phúc bền vững, hay chỉ là những niềm vui ngắn ngủi, thoáng qua, và sau đó là sự trống rỗng, mệt mỏi?

Tình huống 3 (Lịch sử): Cách đây hơn 2000 năm, tại Hy Lạp cổ đại, một triết gia tên là Epicurus đã sớm nhận ra những vấn đề này. Ông chứng kiến những người xung quanh mình, dù giàu có, quyền lực, hay danh tiếng, vẫn không tìm thấy hạnh phúc thực sự. Họ luôn lo lắng, bất an, và theo đuổi những mục tiêu phù phiếm.

Từ đó, Epicurus đã sáng lập ra một trường phái triết học – Chủ nghĩa Epicureanism – với một thông điệp đơn giản nhưng sâu sắc, một phương pháp sống hướng đến hạnh phúc đích thực: Hạnh phúc không nằm ở sự giàu có, danh vọng, quyền lực, hay những thú vui xa hoa, mà ở sự thanh thản, giản dị, ở sự vắng mặt của khổ đau và lo lắng, ở tình bạn, và ở sự hiểu biết về thế giới.

Trong một thế giới ngày càng trở nên hối hả, phức tạp, và đầy áp lực, liệu có một con đường nào khác để tìm thấy hạnh phúc? Liệu sự thanh thản và giản dị có thực sự là chìa khóa, như Epicurus đã từng khẳng định? Hay đó chỉ là một lý thuyết lỗi thời, không còn phù hợp với xã hội hiện đại?

Chủ nghĩa Epicurus, thường bị hiểu nhầm một cách đơn giản là chủ nghĩa khoái lạc, thực chất là gì? Những nguyên tắc sống cốt lõi của nó là gì? Và quan trọng hơn, chúng ta có thể áp dụng những nguyên tắc này vào cuộc sống hiện đại của mình như thế nào, để giảm bớt căng thẳng, lo âu, để tìm thấy sự bình yên, hạnh phúc, và ý nghĩa thực sự, giữa bộn bề cuộc sống?

Trong bài viết hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau khám phá Chủ nghĩa Epicureanism – một triết lý sống đã tồn tại hơn hai thiên niên kỷ, nhưng vẫn còn nguyên giá trị và tính thời sự cho đến ngày nay, đặc biệt trong bối cảnh xã hội hiện đại đầy áp lực và căng thẳng.

Chúng ta sẽ tìm hiểu về cuộc đời và bối cảnh tư tưởng của Epicurus, những nguyên tắc cốt lõi của chủ nghĩa Epicureanism (về hạnh phúc, khoái lạc, nỗi đau, cái chết, tình bạn, công lý…), và quan trọng nhất, cách chúng ta có thể vận dụng những nguyên tắc này vào cuộc sống hàng ngày của mình, để giảm thiểu khổ đau, lo lắng, tăng cường niềm vui, sự bình yên, và tìm thấy ý nghĩa thực sự cho sự tồn tại của mình.

Giải mã chủ nghĩa Epicureanism – con đường đến hạnh phúc từ sự giản đơn

Cuộc đời và bối cảnh của Epicurus

Epicurus (341-270 TCN) là một nhà triết học Hy Lạp cổ đại, sinh ra trên đảo Samos, và sống trong thời kỳ Hy Lạp hóa (Hellenistic period), một giai đoạn có nhiều biến động chính trị và xã hội, sau thời kỳ hoàng kim của các thành bang Hy Lạp cổ điển như Athens.

Khác với các triết gia trước đó thường tập trung vào các vấn đề chính trị, siêu hình, hay logic, Epicurus quan tâm chủ yếu đến đạo đức học (ethics), cụ thể là làm thế nào để đạt được hạnh phúc trong cuộc sống.

Ông thành lập một trường học triết học ở Athens, được gọi là Khu vườn (The Garden), một nơi khác biệt so với các trường phái triết học khác thời bấy giờ. Khu vườn mở cửa cho tất cả mọi người, không phân biệt địa vị xã hội, giới tính, hay nguồn gốc, kể cả phụ nữ và nô lệ – một điều rất hiếm thấy vào thời điểm đó.

Epicurus và các học trò của ông sống một cuộc đời giản dị, khiêm tốn, tránh xa những ồn ào, náo nhiệt của đời sống chính trị và công cộng, và dành phần lớn thời gian cho việc suy ngẫm, viết lách, học tập, thảo luận triết học, và tận hưởng tình bạn.

Có câu nói: Hãy sống ẩn dật (Lathe biōsas).

Định nghĩa chủ nghĩa Epicureanism (phân biệt với chủ nghĩa khoái lạc thông thường)

Chủ nghĩa Epicureanism là một triết lý sống thực tế và nhân văn, tập trung vào việc tìm kiếm hạnh phúc thông qua sự thanh thản (ataraxia – trạng thái không bị xáo trộn, không lo lắng, không sợ hãi) và sự vắng mặt của đau khổ (aponia – không đau đớn về thể xác), chứ không phải là sự theo đuổi khoái lạc vô độ, bừa bãi, hay ích kỷ như nhiều người lầm tưởng.

Epicurus không phủ nhận khoái lạc. Ông tin rằng khoái lạc là điều tốt đẹp nhất, là mục tiêu tự nhiên của mọi sinh vật, và là khởi đầu cũng như kết thúc của một cuộc sống hạnh phúc. Tuy nhiên, ông phân biệt rõ ràng giữa các loại khoái lạc khác nhau, và không phải mọi khoái lạc đều đáng theo đuổi.

Ông phân biệt giữa

Khoái lạc động (kinetic pleasures): Là những khoái lạc ngắn ngủi, mãnh liệt, dễ đến dễ đi, thường liên quan đến việc thỏa mãn các nhu cầu thể xác (như ăn uống, tình dục…), hoặc đạt được một mục tiêu nào đó. Những khoái lạc này thường đi kèm với đau khổ (ví dụ: ăn quá nhiều thì no, uống quá nhiều thì say, theo đuổi danh vọng thì mệt mỏi…), và không bền vững.
Khoái lạc tĩnh (katastematic pleasures): Là những khoái lạc nhẹ nhàng, êm dịu, bền vững, lâu dài, đến từ sự bình yên trong tâm hồn, sự tự do khỏi lo lắng, sợ hãi, sự vắng mặt của đau khổ về thể xác và tinh thần, tình bạn, tri thức, và sự tự chủ. Đây mới là loại khoái lạc mà Epicurus coi trọng, và coi là chìa khóa của hạnh phúc.

Ông coi trọng khoái lạc tĩnh, vì chúng mang lại sự ổn định, bền vững, và không gây ra những hậu quả tiêu cực. Ông ví khoái lạc động như cơn gió mạnh, có thể mang lại cảm giác sảng khoái nhất thời, nhưng cũng có thể gây ra bão tố, còn khoái lạc tĩnh như ánh nắng dịu nhẹ, mang lại sự ấm áp, dễ chịu, và lâu dài.

Chủ nghĩa Epicureanism thường bị hiểu nhầm, và đánh đồng với chủ nghĩa khoái lạc trần trụi, nhưng trên thực tế, là một triết lý hướng tới sự tĩnh tại và bình an hơn.

Các nguyên tắc cốt lõi

Epicurus đã xây dựng một hệ thống triết lý khá toàn diện, bao gồm cả vật lý học, nhận thức luận, và đạo đức học. Tuy nhiên, trọng tâm của chủ nghĩa Epicureanism vẫn là đạo đức học, với mục đích chỉ ra con đường đạt đến hạnh phúc. Dưới đây là những nguyên tắc cốt lõi, những kim chỉ nam của triết lý sống này:

Ataraxia (Sự thanh thản): Đây là trạng thái tinh thần không bị xáo trộn, không bị lay động bởi những cảm xúc tiêu cực như lo lắng, sợ hãi, ghen tị, tham lam, giận dữ… Đó là sự bình yên nội tâm, sự tĩnh lặng trong tâm hồn, khi con người không còn bị ám ảnh bởi những ham muốn, những nỗi sợ hãi, hay những điều phiền muộn. Ataraxia không phải là sự thờ ơ, lãnh đạm, mà là một trạng thái tỉnh thức, sáng suốt, và an lạc.
Aponia (Sự vắng mặt của đau khổ): Không chỉ là không đau đớn về thể xác, mà còn là không đau khổ về tinh thần. Epicurus cho rằng, đau khổ về tinh thần (như lo lắng, sợ hãi, bất an…) còn tồi tệ hơn đau khổ về thể xác, và kéo dài hơn. Aponia là trạng thái khi con người không còn phải chịu đựng những nỗi đau khổ đó, cả về thể xác lẫn tinh thần.
Tình Bạn (Friendship): Epicurus coi tình bạn là một trong những nguồn hạnh phúc quan trọng nhất, giá trị nhất, và bền vững nhất trong cuộc đời. Tình bạn chân thành, dựa trên sự tin tưởng, tôn trọng, yêu thương, và chia sẻ, mang lại cho con người cảm giác an toàn, được hỗ trợ, được thấu hiểu, và niềm vui. Bạn bè là những người đồng hành trên con đường tìm kiếm hạnh phúc, giúp chúng ta vượt qua khó khăn, và chia sẻ những niềm vui trong cuộc sống.

Sống Ẩn dật (Live Unnoticed/Lathe biōsas): Tránh xa những tham vọng chính trị, những cuộc tranh đua danh lợi, những ồn ào, náo nhiệt của đời sống công cộng, để tập trung vào cuộc sống nội tâm, vào việc rèn luyện bản thân, và tận hưởng những niềm vui giản dị. Điều này không có nghĩa là sống tách biệt hoàn toàn với xã hội, mà là không để cho những yếu tố bên ngoài (như danh tiếng, địa vị, quyền lực…) chi phối hạnh phúc của mình.
Tự cung tự cấp (Self-Sufficiency/Autarkeia): Giảm thiểu sự phụ thuộc vào những yếu tố bên ngoài (như tiền bạc, vật chất, danh tiếng, sự công nhận của người khác…), để không bị ảnh hưởng quá nhiều bởi những biến động của cuộc đời, những thăng trầm của số phận. Tự cung tự cấp không có nghĩa là sống khổ hạnh, mà là biết đủ, hài lòng với những gì mình có, và tập trung vào những giá trị nội tại.
Sống đơn giản (Simple Living): Hài lòng với những nhu cầu cơ bản được đáp ứng (như thức ăn, nước uống, chỗ ở, quần áo…), không ham muốn những thứ xa hoa, phù phiếm, không cần thiết. Epicurus cho rằng, những thứ xa hoa, phù phiếm không những không mang lại hạnh phúc thực sự, mà còn có thể gây ra những lo lắng, bất an, và phiền muộn không đáng có.

Sự giàu có tự nhiên thì có giới hạn và dễ đạt được; sự giàu có hư ảo thì chạy dài vô tận.

Chấp nhận cái chết: Cái chết là một điều tất yếu, không thể tránh khỏi. Epicurus cho rằng, cái chết không đáng sợ, vì khi chúng ta còn sống, thì cái chết chưa đến, và khi cái chết đến, thì chúng ta không còn tồn tại để cảm nhận nó. Nỗi sợ hãi về cái chết là một trong những nguyên nhân chính gây ra đau khổ cho con người. Vì vậy, chấp nhận cái chết như một phần tự nhiên của cuộc sống là một yếu tố quan trọng để đạt được sự thanh thản (ataraxia).

Cái chết không liên quan gì đến chúng ta, vì khi chúng ta tồn tại thì cái chết không hiện diện, còn khi cái chết hiện diện thì chúng ta không tồn tại.

Những nguyên tắc này, nếu được áp dụng một cách đúng đắn và linh hoạt, có thể giúp chúng ta xây dựng một cuộc sống hạnh phúc, bình yên, và ý nghĩa, ngay cả trong một thế giới đầy biến động và bất ổn.

Khu vườn của Epicurus: Thực hành lối sống thanh thản

Khu Vườn (The Garden) không chỉ là một trường học triết học, mà còn là một cộng đồng, một mô hình thu nhỏ của cuộc sống theo chủ nghĩa Epicureanism. Ở đó, Epicurus và các học trò của ông đã cùng nhau thực hành những nguyên tắc sống mà họ tin tưởng, tạo ra một không gian của sự bình yên, hạnh phúc, và tình bạn. Dưới đây là một số khía cạnh cụ thể của lối sống trong Khu Vườn, và cách chúng ta có thể áp dụng chúng vào cuộc sống hiện đại:

Ẩm thực

Không phải là ăn uống xa hoa, phung phí, hay các chế độ ăn kiêng một cách khổ hạnh, mà là ăn uống điều độ, đủ chất, đơn giản, tự nhiên, và biết ơn những gì mình có. Quan trọng hơn cả thức ăn là bạn ăn cùng ai. Bữa ăn là dịp để chia sẻ, gắn kết, và tận hưởng tình bạn.

Ví dụ: Thay vì thường xuyên đến những nhà hàng sang trọng, bạn có thể tự nấu ăn tại nhà, sử dụng những nguyên liệu tươi ngon, và mời bạn bè đến cùng thưởng thức. Hoặc đơn giản hơn, bạn có thể cùng bạn bè tổ chức một buổi dã ngoại, mang theo những món ăn đơn giản, và tận hưởng không khí trong lành, gần gũi với thiên nhiên.

Tình bạn

Tình bạn chân thành, sâu sắc, dựa trên sự tin tưởng, tôn trọng, yêu thương, chia sẻ, và hỗ trợ lẫn nhau, là một trong những nguồn hạnh phúc lớn nhất, quan trọng nhất, và bền vững nhất trong cuộc đời. Epicurus coi trọng tình bạn hơn cả tình yêu đôi lứa, vì tình bạn ít bị chi phối bởi những cảm xúc mãnh liệt, những ghen tuông, và những ham muốn sở hữu.

Ví dụ: Dành thời gian chất lượng cho bạn bè, không chỉ là gặp gỡ, ăn uống, mà còn là lắng nghe, thấu hiểu, chia sẻ những niềm vui, nỗi buồn, những khó khăn, thử thách trong cuộc sống. Sẵn sàng giúp đỡ bạn bè khi họ cần, và đón nhận sự giúp đỡ từ bạn bè khi mình gặp khó khăn.

Tinh thần

Loại bỏ những lo lắng không cần thiết, những sợ hãi vô căn cứ, những tham vọng quá mức, những suy nghĩ tiêu cực. Tập trung vào hiện tại, sống trọn vẹn từng khoảnh khắc, biết ơn những gì mình đang có. Thực hành chánh niệm (mindfulness) để nhận biết và chấp nhận những cảm xúc, suy nghĩ của mình, mà không phán xét hay chống lại chúng.

Ví dụ: Dành thời gian mỗi ngày để thiền định, tập yoga, đi dạo trong thiên nhiên, đọc sách, nghe nhạc, viết nhật ký, hoặc làm bất cứ điều gì giúp bạn thư giãn, giảm căng thẳng, và kết nối với bản thân.

Vật chất

Không cần phải giàu có, không cần phải sở hữu nhiều của cải vật chất. Chỉ cần đủ sống một cách thoải mái, và không bị ràng buộc, không bị lệ thuộc vào vật chất. Tránh xa những ham muốn về tiền bạc, tài sản, danh vọng, địa vị… vì chúng thường dẫn đến lo lắng, bất an, và thất vọng.

Ví dụ: Sống trong một ngôi nhà đơn giản, gọn gàng, sạch sẽ, nhưng ấm cúng, và phù hợp với nhu cầu của mình. Không cần phải có những món đồ xa xỉ, đắt tiền, mà chỉ cần những thứ thực sự cần thiết và có ý nghĩa.

Tránh xa đám đông

Không có nghĩa là cô lập hoàn toàn bản thân khỏi xã hội, mà là tránh xa những thị phi, những cuộc tranh đua, so sánh, ganh tị, những ồn ào, náo nhiệt, những tin tức tiêu cực của thế gian, những thứ có thể gây xáo trộn tâm trí và làm mất đi sự bình yên nội tâm.

Ví dụ: Hạn chế sử dụng mạng xã hội, chọn lọc thông tin để tiếp nhận, tránh xa những cuộc tranh cãi vô bổ, và dành thời gian cho những hoạt động tĩnh lặng, hướng nội.

ĐỌC THÊM: NÊN HAY KHÔNG SỐNG KHÁC BIỆT, SỐNG KHÁC ĐÁM ĐÔNG? GÓC NHÌN ĐA CHIỀU

Suy ngẫm về cái chết

Không phải là để sợ hãi hay trốn tránh, mà là để chấp nhận nó như một phần tự nhiên của cuộc sống, để trân trọng từng khoảnh khắc, và để sống một cuộc đời ý nghĩa, không hối tiếc. Khi chúng ta nhận ra rằng cuộc đời là hữu hạn, chúng ta sẽ ít lãng phí thời gian vào những điều vô bổ, và tập trung vào những điều thực sự quan trọng.

Ví dụ: Đọc sách, xem phim, hoặc tham gia các cuộc thảo luận về chủ đề cái chết. Viết di chúc, hoặc suy nghĩ về những gì mình muốn để lại cho đời.

Khu Vườn của Epicurus là một minh chứng cho thấy, hạnh phúc không phải là một điều gì đó xa xôi, khó đạt được, mà có thể được tìm thấy ngay trong cuộc sống hàng ngày, trong những điều giản dị, và trong mối quan hệ của chúng ta với bản thân, với người khác, và với thế giới xung quanh.

Chủ nghĩa Epicureanism trong thế giới hiện đại

Đối phó với stress và lo âu

Cuộc sống hiện đại, với nhịp độ nhanh, áp lực công việc, học tập, các mối quan hệ, và sự bủa vây của thông tin, mạng xã hội, dễ khiến chúng ta rơi vào trạng thái căng thẳng, lo âu thường xuyên. Những nguyên tắc của Epicureanism, như tập trung vào hiện tại (chánh niệm), loại bỏ những lo lắng không cần thiết (về tương lai, về những điều nằm ngoài tầm kiểm soát), tìm kiếm sự bình yên trong tâm hồn (thông qua thiền định, yoga, hoặc các hoạt động thư giãn khác), và chấp nhận những gì không thể thay đổi, có thể là những công cụ hữu ích để chúng ta đối phó với stress và lo âu, giữ cho tâm trí được cân bằng, và bảo vệ sức khỏe tinh thần của mình.

Thực hành Digital detox (tạm thời rời xa các thiết bị điện tử và mạng xã hội) cũng là một cách để giảm bớt căng thẳng và tìm lại sự tĩnh lặng.

Chống lại chủ nghĩa tiêu dùng

Xã hội hiện đại, với sự phát triển của chủ nghĩa tư bản và văn hóa tiêu dùng, thường khuyến khích chúng ta mua sắm, sở hữu ngày càng nhiều vật chất, coi đó là thước đo của thành công và hạnh phúc. Chủ nghĩa Epicureanism, với sự đề cao lối sống giản dị, tự cung tự cấp, và hài lòng với những gì mình có, là một liều thuốc giải độc cho chủ nghĩa tiêu dùng. Nó nhắc nhở chúng ta rằng, hạnh phúc không nằm ở việc sở hữu nhiều đồ đạc, mà ở chất lượng của cuộc sống, ở sự thanh thản trong tâm hồn, ở những mối quan hệ ý nghĩa, và ở sự tự do khỏi những ham muốn vật chất.

Thực hành lối sống tối giản (minimalism) là một cách áp dụng nguyên tắc này.

Xây dựng các mối quan hệ ý nghĩa

Trong một thế giới mà con người ngày càng trở nên cô đơn và bị chi phối bởi công nghệ, mạng xã hội, và nhịp sống hối hả, chủ nghĩa Epicureanism nhấn mạnh tầm quan trọng của tình bạn chân thành, của sự kết nối sâu sắc với người khác. Những mối quan hệ thực sự, trực tiếp, chất lượng (chứ không phải là những mối quan hệ hời hợt, xã giao, hay ảo trên mạng) là nguồn hạnh phúc quan trọng, mang lại cho chúng ta cảm giác thuộc về, được yêu thương, được hỗ trợ, và được thấu hiểu.

Dành thời gian chất lượng cho gia đình, bạn bè, người yêu, thay vì chỉ giao tiếp qua màn hình điện thoại.

Tìm thấy ý nghĩa trong sự giản đơn

Trong một xã hội đề cao sự phức tạp, ồn ào, bận rộn, và thành tích, chủ nghĩa Epicureanism khuyến khích chúng ta tìm thấy niềm vui và ý nghĩa trong những điều giản dị, nhỏ bé, bình thường của cuộc sống, như một buổi sáng yên bình, một bữa ăn ngon miệng, một cuộc trò chuyện thú vị với bạn bè, một cuốn sách hay, một bản nhạc êm dịu, một bông hoa đẹp, một buổi chiều hoàng hôn, hay đơn giản chỉ là cảm giác được sống, được hít thở, được tồn tại trong khoảnh khắc hiện tại.

Thực hành lòng biết ơn (gratitude) đối với những điều tốt đẹp, dù nhỏ bé, trong cuộc sống.

ĐỌC THÊM: VÌ SAO LÒNG BIẾT ƠN LẠI QUAN TRỌNG TRONG TRIẾT LÝ YOGA?

Tìm về với thiên nhiên

Epicurus và các học trò của ông đã chọn Khu Vườn làm nơi học tập và sinh sống, vì họ tin rằng thiên nhiên là nguồn gốc của sự thanh thản, sự bình yên, và cảm hứng. Tiếp xúc với thiên nhiên (như đi dạo trong công viên, trồng cây, ngắm cảnh, nghe tiếng chim hót…) có thể giúp chúng ta giảm căng thẳng, làm mới tâm trí, kết nối với một điều gì đó lớn lao hơn bản thân, và tìm thấy vẻ đẹp trong sự giản dị của cuộc sống.

Dành thời gian đi du lịch, khám phá thiên nhiên, hoặc đơn giản là trồng một cái cây trong nhà.

Chủ nghĩa Epicureanism, với những nguyên tắc sống giản dị, thanh thản, và tập trung vào những giá trị nội tại, có thể là một liều thuốc giải độc cho những căn bệnh của thời đại, như stress, lo âu, chủ nghĩa tiêu dùng, sự cô đơn, và sự mất kết nối với bản thân, với người khác, và với thiên nhiên. Nó không phải là một giải pháp thần kỳ, giải quyết được mọi vấn đề, nhưng nó có thể cung cấp cho chúng ta một khung tham chiếu, một hệ thống giá trị, và một lối sống giúp chúng ta định hướng trong cuộc sống, đối phó với những khó khăn, và tìm thấy hạnh phúc bền vững hơn.

Những hiểu lầm và phê bình về chủ nghĩa Epicureanism

Bị nhầm lẫn với chủ nghĩa khoái lạc tầm thường

Đây là một trong những hiểu lầm phổ biến nhất và dai dẳng nhất về chủ nghĩa Epicureanism. Như đã phân tích ở trên, Epicurus không hề chủ trương một cuộc sống buông thả, hưởng thụ, chỉ tập trung vào những thú vui xác thịt. Ngược lại, ông đề cao những khoái lạc tinh thần, nhấn mạnh vào sự điều độ, tiết chế, tự chủ, và coi sự vắng mặt của đau khổ (cả về thể xác lẫn tinh thần) là trạng thái khoái lạc cao nhất.

Sự hiểu lầm này có lẽ bắt nguồn từ việc một số người diễn giải sai lệch tư tưởng của Epicurus, hoặc cố tình bóp méo nó để biện minh cho lối sống trụy lạc, vô trách nhiệm của mình.

Cần nhấn mạnh sự khác biệt giữa hedonism (chủ nghĩa khoái lạc nói chung) và Epicureanism (chủ nghĩa khoái lạc theo kiểu Epicurus).

Bị coi là ích kỷ, vô trách nhiệm

Việc Epicurus khuyến khích sống ẩn dật, tránh xa chính trị, và tập trung vào cuộc sống cá nhân và tình bạn, có thể bị coi là ích kỷ, vô trách nhiệm với xã hội, trốn tránh nghĩa vụ công dân. Tuy nhiên, cần phải hiểu rõ bối cảnh và lý do của quan điểm này.

Thứ nhất, vào thời của Epicurus, đời sống chính trị ở Hy Lạp thường xuyên bất ổn, đầy rẫy những âm mưu, xung đột, và bạo lực. Việc tham gia chính trị có thể rất nguy hiểm, và không mang lại hạnh phúc thực sự.
Thứ hai, Epicurus không hề chủ trương cô lập hoàn toàn bản thân khỏi xã hội. Ông và các học trò của ông vẫn sống trong cộng đồng, giao tiếp với mọi người, và thực hành những giá trị đạo đức như công bằng, lòng tốt, và sự tôn trọng.
Thứ ba, Epicurus cho rằng, chúng ta có thể đóng góp cho xã hội một cách tốt nhất không phải bằng cách tham gia trực tiếp vào chính trị, mà bằng cách sống một cuộc đời tốt đẹp, làm gương cho người khác, xây dựng những mối quan hệ tốt đẹp, và tạo ra một cộng đồng của những người bạn bè cùng chia sẻ những giá trị chung.

Khó áp dụng trong thực tế

Một số người cho rằng, những nguyên tắc của Epicureanism, như sống ẩn dật, tự cung tự cấp, tránh xa những ham muốn vật chất, và chấp nhận cái chết, là quá lý tưởng, quá khó, hoặc thậm chí là không thể áp dụng trong cuộc sống hiện đại, với những áp lực, thách thức, cám dỗ, và kỳ vọng của nó.

Tuy nhiên, cần phải hiểu rằng, chủ nghĩa Epicureanism không phải là một công thức cứng nhắc, mà là một hệ thống hướng dẫn, một triết lý sống có thể được điều chỉnh và áp dụng một cách linh hoạt vào từng hoàn cảnh cụ thể. Chúng ta không nhất thiết phải từ bỏ mọi thứ, rút lui khỏi xã hội, hay sống như một ẩn sĩ để trở thành một người theo chủ nghĩa Epicureanism.

Quan trọng là chúng ta hiểu được những nguyên tắc cốt lõi, và áp dụng chúng một cách sáng tạo, phù hợp với cuộc sống của mình. Ví dụ, chúng ta có thể không cần phải sống ẩn dật hoàn toàn, nhưng chúng ta có thể giảm bớt thời gian dành cho mạng xã hội, tránh xa những tin tức tiêu cực, và dành nhiều thời gian hơn cho những người thân yêu. Chúng ta có thể không cần phải từ bỏ mọi tham vọng, nhưng chúng ta có thể đặt ra những mục tiêu thực tế, phù hợp với giá trị của mình, và không để cho thành công hay thất bại chi phối hạnh phúc của mình.

Những phê bình và hiểu lầm trên cho thấy, chủ nghĩa Epicureanism, cũng như bất kỳ triết lý sống nào khác, không phải là hoàn hảo, và cần được xem xét một cách thấu đáo, đa chiều, và phản biện. Tuy nhiên, điều đó không làm mất đi giá trị và tính thời sự của những lời dạy của Epicurus, đặc biệt trong một thế giới đang ngày càng trở nên phức tạp, bất ổn, và đầy áp lực như hiện nay.

ĐỌC THÊM: CHỦ NGHĨA PHI LÝ ABSURDISM: CUỘC SỐNG LÀ MỘT TRÒ ĐÙA VÔ NGHĨA?

Kết luận

Chủ nghĩa Epicureanism, như chúng ta đã thấy, không phải là một lời kêu gọi trốn chạy khỏi cuộc đời, rút lui khỏi xã hội, hay khước từ mọi trách nhiệm. Nó không phải là một chủ nghĩa khoái lạc tầm thường, vô độ, hay ích kỷ. Mà ngược lại, nó là một lời mời gọi tìm về với bản chất của hạnh phúc, với sự thanh thản (ataraxia), sự giản dị, sự tự chủ, và những giá trị nội tại. Nó là một triết lý sống thực tế, nhân văn, và có chiều sâu, có thể giúp chúng ta đối diện với những khó khăn, thử thách, lo âu, và bất ổn của cuộc sống một cách bình tĩnh, sáng suốt, và hiệu quả.

Cá nhân tôi tin rằng, trong một thế giới ngày càng trở nên phức tạp, hỗn loạn, ồn ào, bội thực thông tin, và đầy áp lực, những nguyên tắc, những lời dạy của chủ nghĩa Epicureanism càng trở nên có giá trị, càng trở nên cần thiết, và càng trở nên thời sự. Chúng ta không cần (và có lẽ cũng không thể) trở thành những Epicurean thuần túy như thời Hy Lạp cổ đại, nhưng chúng ta hoàn toàn có thể học hỏi, tiếp thu, và vận dụng những tinh túy của triết lý này để cải thiện chất lượng cuộc sống, để sống một cuộc đời hạnh phúc hơn, ý nghĩa hơn, bình yên hơn, và trọn vẹn hơn.

Tôi mong rằng, sau bài viết này, mỗi chúng ta sẽ dành thời gian để suy ngẫm một cách nghiêm túc và chân thành về cuộc sống của mình

Bạn có đang thực sự hạnh phúc? Bạn có cảm thấy bình yên trong tâm hồn? Hay bạn đang bị cuốn theo những guồng quay của công việc, của cuộc sống, của những ham muốn và lo lắng không ngừng?
Bạn có đang quá bận rộn với những thứ bên ngoài (như tiền bạc, danh vọng, địa vị, sự công nhận của người khác…), mà bỏ quên những thứ bên trong (như sức khỏe tinh thần, các mối quan hệ, sự phát triển cá nhân, và ý nghĩa cuộc sống)?
Những giá trị nào là thực sự quan trọng đối với bạn? Bạn có đang sống theo những giá trị đó, hay bạn đang sống theo những kỳ vọng của người khác, của xã hội?

Và nếu bạn cảm thấy chưa thực sự hài lòng với cuộc sống hiện tại, hãy thử áp dụng một vài nguyên tắc của chủ nghĩa Epicureanism vào cuộc sống của bạn, một cách từ từ, kiên nhẫn, và linh hoạt:

Dành thời gian cho bạn bè và gia đình.
Tập sống giản dị hơn, giảm bớt những nhu cầu vật chất không cần thiết.
Học cách tập trung vào hiện tại, tận hưởng từng khoảnh khắc.
Loại bỏ những lo lắng không cần thiết, những suy nghĩ tiêu cực.
Tìm kiếm niềm vui trong những điều nhỏ bé.
Kết nối với thiên nhiên.
Suy ngẫm về cái chết để trân trọng cuộc sống.
Và quan trọng nhất, hãy lắng nghe trái tim mình, lắng nghe tâm hồn mình, để tìm ra con đường hạnh phúc cho riêng bạn.

Bạn có thể ngạc nhiên về những thay đổi tích cực, những khám phá mới mẻ, và sự bình yên sâu sắc mà những thay đổi nhỏ này có thể mang lại.

Hạnh phúc, như Epicurus đã dạy, không phải là một đích đến xa xôi, mà là một hành trình, một cách sống. Và trên hành trình đó, chủ nghĩa Epicureanism có thể là một người bạn đồng hành đáng tin cậy, một ngọn hải đăng soi đường, một tấm bản đồ hướng dẫn, giúp chúng ta tìm về với chính mình, tìm về với nguồn cội của hạnh phúc đích thực.

Giữa cuộc đời đầy sóng gió, thử thách, và bất ổn, hãy tìm cho mình một khu vườn yên tĩnh – không nhất thiết phải là một khu vườn thực sự, mà có thể là một góc nhỏ trong tâm hồn, một khoảng lặng trong cuộc sống, một nơi trú ẩn an toàn – nơi bạn có thể kết nối với chính mình, với những người thân yêu, và với những giá trị thực sự, để tìm thấy sự thanh thản, hạnh phúc, và ý nghĩa của cuộc sống. Đó chính là tinh thần của chủ nghĩa Epicureanism.