Chủ nghĩa Phi lý Absurdism: Cuộc sống là một trò đùa vô nghĩa?

Hãy cùng nhau suy ngẫm về những tình huống sau:

Tình huống 1 (Cá nhân): Bạn đã bao giờ trải qua cảm giác mình như một con chuột bạch chạy vòng quanh trong một chiếc lồng, hoặc một nhân viên văn phòng lặp đi lặp lại những công việc nhàm chán, đơn điệu, không có mục đích rõ ràng, từ ngày này qua ngày khác? Bạn cố gắng tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống, một lý do, một mục tiêu lớn lao hơn cho những gì mình đang làm, nhưng mọi thứ dường như đều trống rỗng, vô nghĩa, và bạn tự hỏi: Mình đang làm gì thế này? Tất cả những điều này có ý nghĩa gì không?

Tình huống 2 (Xã hội): Hãy nhìn ra thế giới xung quanh, và bạn sẽ thấy vô số những điều phi lý: những cuộc chiến tranh vô nghĩa, cướp đi sinh mạng của hàng triệu người; những bất công xã hội, nơi mà người giàu càng giàu thêm, còn người nghèo thì càng nghèo đi; những thảm họa thiên nhiên, những dịch bệnh bất ngờ, có thể ập đến bất cứ lúc nào, cướp đi tất cả những gì chúng ta có… Chúng ta cố gắng tìm kiếm một lời giải thích hợp lý, một nguyên nhân, một mục đích cho tất cả những điều này, nhưng đôi khi, mọi thứ dường như không có lý do gì cả, chỉ là sự ngẫu nhiên, sự hỗn loạn, và sự vô nghĩa.

Tình huống 3 (Văn học/Nghệ thuật): Trong vở kịch Chờ Godot (Waiting for Godot) của Samuel Beckett, một tác phẩm kinh điển của văn học phi lý, hai nhân vật chính, Vladimir và Estragon, chờ đợi một người (hoặc một vật, một điều gì đó) tên là Godot, bên một gốc cây khô, trên một con đường vắng. Họ không biết Godot là ai, tại sao họ phải chờ đợi, và Godot có đến hay không. Họ nói chuyện phiếm, cãi vã, làm những trò hề, và chờ đợi… một cách vô vọng. Godot không bao giờ đến. Vở kịch phản ánh sự vô nghĩa, sự chờ đợi vô vọng, sự cô đơn, và sự lạc lõng của con người trong cuộc đời. Nó đặt ra câu hỏi: Chúng ta đang chờ đợi điều gì? Cuộc đời có thực sự có một mục đích, hay chỉ là một chuỗi những sự kiện vô nghĩa, lặp đi lặp lại?

Cuộc sống, với tất cả những điều kỳ diệu, đẹp đẽ, nhưng cũng đầy rẫy những khổ đau, bất công, và phi lý, có thực sự có một ý nghĩa khách quan, một mục đích cao cả, một lý do tồn tại nào đó không, hay chỉ là một chuỗi những sự kiện ngẫu nhiên, vô nghĩa, không có điểm bắt đầu và không có điểm kết thúc?

Chủ nghĩa phi lý (Absurdism) – một tư tưởng, một quan điểm triết học cho rằng cuộc đời về cơ bản là vô nghĩa, không có mục đích, không có trật tự, và mâu thuẫn với khát vọng tìm kiếm ý nghĩa của con người – liệu có phải là một cái nhìn bi quan, yếm thế, tuyệt vọng, hay là một sự thật trần trụi, cay đắng mà chúng ta buộc phải đối mặt, buộc phải chấp nhận?

Nếu cuộc đời là vô nghĩa, là phi lý, thì chúng ta nên sống như thế nào? Có cách nào để vượt qua cảm giác trống rỗng, lạc lõng, mất phương hướng đó? Có con đường nào để chúng ta tìm thấy niềm vui, hạnh phúc, và ý nghĩa, dù chỉ là tạm thời, chủ quan, trong một thế giới dường như không có mục đích?

Trong bài viết ngày hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau khám phá Chủ nghĩa phi lý – một tư tưởng có vẻ u ám, khó chấp nhận, thậm chí là gây sốc, nhưng thực ra lại có thể mở ra cho chúng ta một cái nhìn mới mẻ, sâu sắc, và đầy thách thức về bản chất của cuộc đời, về mối quan hệ giữa con người và vũ trụ, và về cách chúng ta đối diện với sự tồn tại của chính mình.

Chúng ta sẽ tìm hiểu về nguồn gốc của chủ nghĩa phi lý, những khái niệm cốt lõi của nó (như sự vô nghĩa, sự phi lý, sự nổi loạn, sự tự do…), những đại diện tiêu biểu của nó (như Albert Camus, Franz Kafka, Samuel Beckett…), và quan trọng hơn, những cách mà chúng ta có thể đối diện, chấp nhận, vượt qua, hoặc thậm chí là lợi dụng sự phi lý của cuộc đời để sống một cuộc đời có ý nghĩa, có giá trị, và có hạnh phúc, theo cách riêng của mỗi người.

Chủ nghĩa phi lý là gì? – sự xung đột giữa con người và vũ trụ

Định nghĩa

Chủ nghĩa phi lý (Absurdism) là một quan điểm triết học, một lăng kính để nhìn nhận về cuộc đời và mối quan hệ giữa con người và vũ trụ. Nó cho rằng cuộc đời, xét về mặt khách quan, về bản chất, là vô nghĩa (meaningless), phi lý (absurd), không có mục đích, không có trật tự, không có lý do tồn tại. Không có một ý nghĩa tối thượng, một chân lý tuyệt đối, một mục đích cao cả nào được định sẵn cho chúng ta từ bên ngoài (từ Thượng đế, từ tự nhiên, từ lịch sử…).

Quan trọng cần nhấn mạnh, chủ nghĩa phi lý không phải là sự phủ nhận hoàn toàn mọi ý nghĩa, mọi giá trị trong cuộc sống. Nó không khuyên chúng ta sống một cuộc đời buông thả, vô trách nhiệm, hay tuyệt vọng. Nó chỉ đơn giản là thừa nhận rằng không có một ý nghĩa nội tại, khách quan, vĩnh cửu nào trong vũ trụ, trong sự tồn tại của con người. Mọi ý nghĩa, mọi giá trị đều là do con người tự tạo ra, tự gán cho, và tự chịu trách nhiệm.

Sự phi lý, theo nghĩa này, không phải là một tính chất của riêng thế giới bên ngoài, mà là kết quả của sự xung đột, sự mâu thuẫn giữa khát vọng tìm kiếm ý nghĩa, trật tự, mục đích của con người (một nhu cầu rất tự nhiên, rất con người) và sự im lặng, sự vô nghĩa, sự hỗn loạn của vũ trụ (một thực tế khách quan, dù chúng ta có muốn chấp nhận hay không).

Các khái niệm cốt lõi

Chủ nghĩa phi lý xoay quanh một số khái niệm trung tâm, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về bản chất của nó:

• Sự vô nghĩa (Meaninglessness): Đây là tiền đề cơ bản của chủ nghĩa phi lý. Cuộc đời, vũ trụ, sự tồn tại không có một ý nghĩa, một mục đích, hay một giá trị khách quan, nội tại, vĩnh cửu nào. Mọi ý nghĩa, mọi giá trị mà chúng ta gán cho cuộc đời (như tình yêu, hạnh phúc, thành công, công lý, đạo đức…) đều là sản phẩm của con người, chủ quan, tương đối, và có thể thay đổi.
• Sự phi lý (The Absurd): Sự phi lý không chỉ đơn thuần là sự vô nghĩa, mà là sự mâu thuẫn, sự xung đột, sự căng thẳng giữa khát vọng tìm kiếm ý nghĩa, trật tự, mục đích của con người và sự im lặng, sự vô nghĩa, sự hỗn loạn của vũ trụ. Chúng ta muốn cuộc đời có ý nghĩa, nhưng cuộc đời không cho chúng ta một câu trả lời thỏa đáng. Chúng ta muốn có một trật tự, một hệ thống, một khuôn khổ để dựa vào, nhưng vũ trụ lại quá rộng lớn, quá phức tạp, và quá khó hiểu.

Albert Camus ví sự phi lý này như mối quan hệ giữa một người đang kêu cứu trong sa mạc và sự im lặng của bầu trời.

• Sự tự do (Freedom): Vì cuộc đời không có ý nghĩa định sẵn, không có một kịch bản được viết trước, nên con người hoàn toàn tự do trong việc lựa chọn cách mình sống, cách mình đối diện với sự vô nghĩa, và cách mình tạo ra ý nghĩa (nếu muốn) cho cuộc đời mình. Sự tự do này vừa là một đặc ân, vừa là một gánh nặng, vì nó đi kèm với trách nhiệm.
• Sự nổi loạn (Rebellion): Chấp nhận sự vô nghĩa của cuộc đời, nhưng không đầu hàng, không buông xuôi, không tuyệt vọng. Nổi loạn ở đây không phải là hành động phá hoại, bạo lực, mà là một thái độ sống, một sự khẳng định giá trị của bản thân, của cuộc sống, ngay trong lòng sự vô nghĩa. Đó là việc dấn thân vào cuộc sống, theo đuổi đam mê, sống hết mình, tạo ra giá trị, đấu tranh cho công lý, tự do, và tận hưởng từng khoảnh khắc, dù biết rằng tất cả có thể là vô nghĩa.

Tôi nổi loạn, vậy nên tôi tồn tại. (Camus)

• Sự đam mê (Passion): Sống một cuộc đời đầy đam mê, mãnh liệt, tràn đầy năng lượng, không hối tiếc. Dấn thân vào những trải nghiệm, thử thách, mối quan hệ, công việc… mà mình thực sự yêu thích, thực sự quan tâm, dù biết rằng tất cả những điều đó có thể là phù du, tạm thời, và không có ý nghĩa vĩnh cửu. Sự đam mê giúp chúng ta vượt qua cảm giác trống rỗng, vô vị, và tạo ra một dấu ấn riêng trong cuộc đời.

ĐỌC THÊM: BẠN ĐÃ TÌM THẤY ĐAM MÊ CỦA MÌNH CHƯA? HÀNH TRÌNH KHÁM PHÁ BẢN THÂN VỚI YOGA

Những khái niệm này, tuy có vẻ trừu tượng, nhưng lại có thể được áp dụng vào cuộc sống hàng ngày, giúp chúng ta đối diện với những khó khăn, thử thách, và tìm thấy ý nghĩa trong một thế giới dường như vô nghĩa.

Các đại diện tiêu biểu

Chủ nghĩa phi lý, mặc dù không phải là một trường phái triết học chính thức với những giáo điều rõ ràng, đã được thể hiện và phát triển qua các tác phẩm của nhiều nhà văn, nhà triết học, và nghệ sĩ, đặc biệt là trong thế kỷ 20:

Albert Camus (1913-1960)

Nhà văn, triết gia người Pháp gốc Algeria, được coi là một trong những đại diện tiêu biểu nhất của chủ nghĩa phi lý, dù ông thường từ chối danh hiệu này. Tác phẩm nổi tiếng nhất của ông, Huyền thoại Sisyphus (The Myth of Sisyphus), đã trình bày một cách súc tích và sâu sắc về khái niệm sự phi lý (the absurd). Camus ví cuộc đời con người như công việc của Sisyphus – một nhân vật trong thần thoại Hy Lạp bị các vị thần trừng phạt phải vĩnh viễn đẩy một tảng đá lên đỉnh núi, rồi lại nhìn nó lăn xuống – một công việc vô nghĩa, lặp đi lặp lại, và không có kết quả.

Tuy nhiên, Camus không kêu gọi sự tuyệt vọng hay buông xuôi. Ông cho rằng, chúng ta phải hình dung Sisyphus hạnh phúc (One must imagine Sisyphus happy). Tức là, chúng ta phải chấp nhận sự phi lý của cuộc đời, nhưng không đầu hàng nó. Chúng ta phải nổi loạn (revolt) bằng cách sống hết mình, theo đuổi đam mê, trân trọng vẻ đẹp của cuộc sống, đấu tranh cho công lý và tự do, và tạo ra ý nghĩa cho riêng mình.

Các tác phẩm khác của Camus, như Người xa lạ (The Stranger), Dịch hạch (The Plague), Kẻ nổi loạn (The Rebel)… cũng thể hiện rõ tư tưởng phi lý này.

Søren Kierkegaard (1813-1855)

Nhà thần học, triết gia, và nhà văn người Đan Mạch, thường được coi là một trong những người đặt nền móng cho cả chủ nghĩa phi lý và chủ nghĩa hiện sinh. Kierkegaard không trực tiếp sử dụng thuật ngữ phi lý, nhưng những suy tư của ông về sự lo âu (angst), sự tuyệt vọng (despair), đức tin (faith), và sự lựa chọn cá nhân (individual choice) đã có ảnh hưởng sâu sắc đến các nhà tư tưởng phi lý và hiện sinh sau này. Ông cho rằng, cuộc sống đầy rẫy những nghịch lý, mâu thuẫn, và không thể hiểu hết bằng lý trí. Con người phải đối diện với sự hữu hạn, sự cô đơn, và sự vô nghĩa của mình, và phải tự mình lựa chọn cách sống, cách tin, và cách hành động.

• Tác phẩm tiêu biểu: Sợ hãi và Run rẩy (Fear and Trembling), Khái niệm về Lo âu (The Concept of Anxiety)…

Franz Kafka (1883-1924):

Nhà văn người Áo gốc Do Thái, viết bằng tiếng Đức, được coi là một trong những tác giả lớn nhất của thế kỷ 20, và là một bậc thầy của văn học phi lý. Các tác phẩm của Kafka thường mô tả những tình huống phi lý, kỳ quái, khó hiểu, đầy ám ảnh, và gây hoang mang, phản ánh sự lạc lõng, cô đơn, bất lực, và sự tha hóa của con người trong một thế giới hiện đại, quan liêu, vô nhân tính, và không thể hiểu nổi. Nhân vật của Kafka thường bị mắc kẹt trong những hệ thống quyền lực bí ẩn, đối mặt với những thủ tục hành chính rắc rối, và không thể tìm thấy một lối thoát hay một ý nghĩa nào.

• Tác phẩm tiêu biểu: Vụ án (The Trial), Lâu đài (The Castle), Hóa thân (The Metamorphosis)…

Samuel Beckett (1906-1989): Nhà văn, nhà viết kịch, và nhà thơ người Ireland, viết bằng cả tiếng Anh và tiếng Pháp, là một trong những tác giả tiêu biểu nhất của văn học phi lý và sân khấu phi lý (Theatre of the Absurd). Tác phẩm nổi tiếng nhất của Beckett, vở kịch Chờ Godot (Waiting for Godot), đã trở thành một biểu tượng cho sự vô nghĩa, sự chờ đợi vô vọng, và sự cô đơn của con người trong cuộc đời. Beckett thường sử dụng ngôn ngữ tối giản, cốt truyện rời rạc, nhân vật mờ nhạt, và tình huống lặp đi lặp lại để thể hiện sự trống rỗng, sự vô nghĩa, và sự tan rã của ý nghĩa trong thế giới hiện đại.

• Các tác phẩm khác: Những ngày hạnh phúc (Happy Days), Tàn cuộc (Endgame)…

So sánh với các tư tưởng khác

Chủ nghĩa Hư Vô (Nihilism)

Cả chủ nghĩa phi lý và chủ nghĩa hư vô đều thừa nhận sự vô nghĩa của cuộc đời, không có một ý nghĩa khách quan, nội tại nào. Tuy nhiên, hai tư tưởng này có phản ứng khác nhau trước sự vô nghĩa đó. Chủ nghĩa hư vô thường dẫn đến sự phủ nhận hoàn toàn mọi giá trị, mọi niềm tin, mọi ý nghĩa, và có thể rơi vào sự tuyệt vọng, sự buông xuôi, hoặc sự phá hoại. Trong khi đó, chủ nghĩa phi lý, mặc dù chấp nhận sự vô nghĩa, nhưng không dừng lại ở đó. Nó kêu gọi con người nổi loạn chống lại sự vô nghĩa, sống hết mình, theo đuổi đam mê, tạo ra giá trị, và tìm thấy niềm vui trong chính quá trình sống, dù biết rằng tất cả có thể là phù du và không có ý nghĩa vĩnh cửu.

Có thể coi chủ nghĩa phi lý là một phiên bản tích cực hơn của chủ nghĩa hư vô.

Chủ nghĩa Hiện Sinh (Existentialism)

Cả chủ nghĩa phi lý và chủ nghĩa hiện sinh đều nhấn mạnh vào sự tự do và trách nhiệm cá nhân trong việc tạo ra ý nghĩa cho cuộc đời mình, trong một thế giới không có ý nghĩa định sẵn. Cả hai đều xuất phát từ cảm giác về sự vô nghĩa, sự lạc lõng, sự cô đơn của con người trong vũ trụ. Tuy nhiên, hai tư tưởng này có điểm khác biệt về trọng tâm. Chủ nghĩa phi lý tập trung vào sự mâu thuẫn, sự xung đột giữa khát vọng tìm kiếm ý nghĩa của con người và sự im lặng, sự vô nghĩa của vũ trụ (sự phi lý). Trong khi đó, chủ nghĩa hiện sinh tập trung vào sự tồn tại của con người, vào trải nghiệm sống của mỗi cá nhân, vào cách mà con người đối diện với tự do, trách nhiệm, cái chết, và sự vô nghĩa.

Có thể coi chủ nghĩa phi lý là một nhánh của chủ nghĩa hiện sinh, hoặc là một phiên bản đặc biệt của chủ nghĩa hiện sinh, tập trung vào khía cạnh phi lý của sự tồn tại.

ĐỌC THÊM: CHỦ NGHĨA HIỆN SINH: TỰ DO, TRÁCH NHIỆM VÀ Ý NGHĨA CUỘC ĐỜI

Những so sánh trên giúp chúng ta hiểu rõ hơn về vị trí của chủ nghĩa phi lý trong bức tranh toàn cảnh của tư tưởng triết học, và thấy được những điểm tương đồng, khác biệt giữa nó và các tư tưởng khác.

The Myth of Sisyphus – Biểu tượng cho sự phi lý

Tóm tắt câu chuyện

Huyền thoại Sisyphus (The Myth of Sisyphus) là một bài luận triết học nổi tiếng của Albert Camus, xuất bản năm 1942. Trong đó, Camus sử dụng câu chuyện về Sisyphus, một nhân vật trong thần thoại Hy Lạp, như một ẩn dụ cho sự phi lý của cuộc đời con người.

Có nhiều phiên bản khác nhau về câu chuyện Sisyphus, nhưng điểm chung là Sisyphus đã xúc phạm đến các vị thần (có thể là do tính xảo quyệt, lừa dối, hoặc tiết lộ bí mật của thần linh), và bị trừng phạt phải chịu một hình phạt vĩnh viễn và vô nghĩa ở địa ngục:

• Sisyphus phải lăn một tảng đá lớn lên một ngọn núi dốc.
• Mỗi khi Sisyphus gần lên đến đỉnh núi, tảng đá lại tuột khỏi tay và lăn xuống chân núi.
• Sisyphus phải lặp đi lặp lại công việc này mãi mãi, không bao giờ có thể hoàn thành, không bao giờ có thể nghỉ ngơi.

Ý nghĩa biểu tượng

Câu chuyện về Sisyphus, với công việc vô nghĩa, lặp đi lặp lại, không có kết quả, và không có lối thoát, là một ẩn dụ mạnh mẽ cho cuộc đời con người, theo quan điểm của chủ nghĩa phi lý.

Chúng ta cũng giống như Sisyphus, bị ném vào cuộc đời này mà không có sự lựa chọn, không có mục đích rõ ràng, và không có ý nghĩa định sẵn.

Chúng ta phải đối mặt với những công việc, khó khăn, thử thách, trách nhiệm… lặp đi lặp lại hàng ngày, hàng tuần, hàng tháng, hàng năm, từ khi sinh ra cho đến khi chết đi.

Chúng ta cố gắng học tập, làm việc, xây dựng gia đình, theo đuổi ước mơ, tìm kiếm hạnh phúc… nhưng tất cả những điều đó, xét cho cùng, có thể không có ý nghĩa gì cả, trong bức tranh toàn cảnh của vũ trụ bao la, vô tận.

Rồi cuối cùng, tất cả chúng ta đều sẽ chết, mọi nỗ lực của chúng ta, mọi thành tựu của chúng ta, mọi ký ức của chúng ta, đều sẽ tan biến.

Vậy, cuộc đời có khác gì công việc của Sisyphus?

Phải hình dung Sisyphus hạnh phúc (Camus)

Đây là câu nói nổi tiếng nhất, gây ấn tượng nhất, và khó hiểu nhất trong bài luận của Camus. Tại sao chúng ta phải hình dung Sisyphus hạnh phúc? Một người bị trừng phạt phải làm một công việc vô nghĩa, mệt mỏi, và không có kết quả mãi mãi, làm sao có thể hạnh phúc?

Câu trả lời của Camus, và cũng là thông điệp cốt lõi của chủ nghĩa phi lý, nằm ở sự nổi loạn (rebellion) và sự chấp nhận (acceptance).

• Sự chấp nhận: Sisyphus chấp nhận số phận của mình, chấp nhận sự vô nghĩa của công việc mình đang làm, không trốn tránh, không than vãn, không tuyệt vọng. Ông hiểu rõ rằng, mình không thể thay đổi được hình phạt của các vị thần, mình không thể thoát khỏi công việc vô nghĩa này.
• Sự nổi loạn: Tuy nhiên, Sisyphus không đầu hàng. Ông không từ bỏ nỗ lực. Ông tiếp tục lăn tảng đá lên núi, lần này đến lần khác, dù biết rằng nó sẽ lại lăn xuống. Trong chính hành động lặp đi lặp lại đó, trong chính sự kiên trì đó, trong chính ý chí không khuất phục đó, Sisyphus tìm thấy một hình thức tự do, một ý nghĩa chủ quan, một niềm vui riêng.

Cuộc chiến đấu hướng tới đỉnh cao đủ để lấp đầy trái tim con người. (Camus)

• Sự làm chủ: Sisyphus làm chủ từng khoảnh khắc của cuộc đời mình, dù cho đó là những khoảnh khắc của sự vô nghĩa. Ông không để cho sự vô nghĩa định nghĩa mình. Ông tự định nghĩa mình bằng hành động, bằng ý chí, bằng sự kiên trì.

Như vậy, Camus cho rằng, hạnh phúc không phải là kết quả, không phải là đích đến, mà là quá trình, là cách chúng ta sống, cách chúng ta đối diện với cuộc đời, dù cho cuộc đời có vô nghĩa đến đâu. Hạnh phúc nằm trong sự nỗ lực, sự dấn thân, sự sống hết mình, sự chấp nhận, và sự nổi loạn.

Không có ánh mặt trời mà không có bóng tối, và điều quan trọng là phải biết đến đêm tối

Huyền thoại Sisyphus không phải là một câu chuyện bi quan, tuyệt vọng, mà là một câu chuyện đầy thách thức, đầy hy vọng, và đầy cảm hứng. Nó nhắc nhở chúng ta rằng, dù cuộc đời có thể vô nghĩa, phi lý, khó khăn, và đầy đau khổ, chúng ta vẫn có thể tìm thấy niềm vui, ý nghĩa, và hạnh phúc trong chính quá trình sống, trong chính sự nỗ lực của bản thân, và trong chính thái độ của chúng ta đối với cuộc đời.

Đối diện với sự phi lý – Sống như thế nào trong một thế giới vô nghĩa?

Chủ nghĩa phi lý không đưa ra một công thức sống duy nhất, một con đường đúng đắn cho tất cả mọi người. Thay vào đó, nó gợi ý một số thái độ, cách tiếp cận, nguyên tắc có thể giúp chúng ta đối diện với sự vô nghĩa của cuộc đời, không phải để trốn tránh nó, mà để sống chung với nó, vượt lên nó, và thậm chí là tìm thấy niềm vui và ý nghĩa trong chính sự phi lý đó.

Chấp nhận

Bước đầu tiên, và có lẽ là quan trọng nhất, là chấp nhận sự vô nghĩa của cuộc đời, không trốn tránh, không phủ nhận, không ảo tưởng, không tìm kiếm những lời giải thích siêu nhiên, những lý do cao cả, hay những mục đích vĩ đại ở bên ngoài. Chấp nhận không có nghĩa là đầu hàng, buông xuôi, tuyệt vọng, mà là đối diện với sự thật trần trụi của sự tồn tại, không tô vẽ, không tự lừa dối mình.

Chấp nhận giống như việc nhìn thẳng vào mặt trời, dù chói chang, dù khó chịu, nhưng đó là cách duy nhất để thực sự nhìn thấy.

Việc chấp nhận giúp ta loại bỏ những kỳ vọng không thực tế, giảm bớt sự thất vọng.

Nổi loạn

Nổi loạn ở đây không phải là chống đối một thế lực cụ thể nào đó (như chính quyền, xã hội, hay Thượng đế), mà là chống lại chính sự vô nghĩa của cuộc đời, chống lại sự phi lý của sự tồn tại. Nổi loạn là một thái độ sống, một sự khẳng định giá trị của bản thân, của cuộc sống, ngay trong lòng sự vô nghĩa. Đó là việc không chấp nhận sống một cuộc đời tầm thường, vô vị, buông xuôi, mà dám sống hết mình, dám theo đuổi đam mê, dám tạo ra giá trị, dám yêu thương, dám đấu tranh cho những điều mình tin tưởng, dù biết rằng tất cả có thể là phù du, tạm thời, và không có ý nghĩa vĩnh cửu.

Nổi loạn là từ chối trở thành nạn nhân của sự vô nghĩa, mà trở thành một chiến binh, một nghệ sĩ, một người sáng tạo trong cuộc đời mình.

Đam mê

Sống một cuộc đời đầy đam mê, mãnh liệt, tràn đầy năng lượng, không hối tiếc. Dấn thân vào những trải nghiệm, thử thách, mối quan hệ, công việc… mà mình thực sự yêu thích, thực sự quan tâm, thực sự có ý nghĩa đối với bản thân, dù biết rằng tất cả những điều đó có thể là phù du, tạm thời, và không có ý nghĩa vĩnh cửu. Đam mê là một cách để khẳng định sự tồn tại của mình, để tạo ra một dấu ấn riêng, để kết nối với thế giới, và để vượt qua cảm giác trống rỗng, vô vị.

Đam mê không nhất thiết phải là một điều gì đó lớn lao, vĩ đại. Nó có thể là bất cứ điều gì khiến bạn cảm thấy hứng thú, say mê, và muốn dấn thân.

Tự do

Vì cuộc đời không có ý nghĩa định sẵn, không có một kịch bản được viết trước, nên con người hoàn toàn tự do trong việc lựa chọn cách mình sống, cách mình đối diện với sự vô nghĩa, và cách mình tạo ra ý nghĩa (nếu muốn) cho cuộc đời mình. Tự do là một món quà, một đặc ân, nhưng cũng là một gánh nặng, một trách nhiệm. Chúng ta phải chịu trách nhiệm về mọi lựa chọn và hành động của mình, không thể đổ lỗi cho ai khác, không thể trốn tránh hậu quả.

Tự do không phải là sự tùy tiện, vô kỷ luật, mà là sự tự chủ, sự tự quyết, và sự chịu trách nhiệm.

Hài hước

Sử dụng tiếng cười, sự hài hước, sự châm biếm, sự mỉa mai như một vũ khí để đối diện với sự phi lý của cuộc đời, với những nghịch cảnh, khó khăn, thất bại, và cả cái chết. Tiếng cười có thể giúp chúng ta giải tỏa căng thẳng, vượt qua nỗi buồn, nhìn cuộc đời một cách nhẹ nhàng hơn, bớt nghiêm trọng hơn, và tìm thấy niềm vui ngay cả trong những tình huống tồi tệ nhất.

Hài hước không phải là trốn tránh sự thật, mà là một cách đối diện với sự thật một cách thông minh, sáng tạo, và can đảm.

Tình yêu và các mối quan hệ

Dù cuộc đời có thể vô nghĩa về mặt khách quan, tình yêu và các mối quan hệ (với gia đình, bạn bè, người yêu, cộng đồng…) vẫn có thể mang lại niềm vui, sự ấm áp, sự kết nối, sự hỗ trợ, và ý nghĩa chủ quan cho cuộc sống. Chúng ta có thể tìm thấy ý nghĩa trong việc yêu thương, chăm sóc, giúp đỡ, và chia sẻ với người khác. Con người là động vật xã hội, và chúng ta cần có nhau để tồn tại và phát triển.

Sáng tạo

Sáng tạo nghệ thuật, khoa học, văn chương, âm nhạc, hay bất cứ lĩnh vực nào, là một cách để thể hiện bản thân, để khám phá thế giới, để tạo ra một cái gì đó mới mẻ, độc đáo, có giá trị, và để để lại dấu ấn trong cuộc đời, dù chỉ là một dấu ấn nhỏ bé, tạm thời. Sáng tạo là một cách để vượt lên trên sự vô nghĩa, để khẳng định sự tồn tại của mình, và để kết nối với những người khác.

Những cách tiếp cận trên không phải là loại trừ lẫn nhau, mà có thể bổ sung cho nhau, kết hợp với nhau, và tùy biến theo từng cá nhân, từng hoàn cảnh. Quan trọng là chúng ta ý thức được sự phi lý của cuộc đời, không trốn tránh nó, mà dũng cảm đối diện với nó, và chủ động tìm kiếm, hoặc tạo ra, những ý nghĩa riêng, những giá trị riêng, để sống một cuộc đời đáng sống, dù cho cuộc đời đó có thể không có một ý nghĩa vĩnh cửu nào.

ĐỌC THÊM: CHỦ NGHĨA VỊ THA ALTRUISM: SỐNG VÌ NGƯỜI KHÁC, ĐÓ LÀ HẠNH PHÚC ĐÍCH THỰC?

Kết luận

Chủ nghĩa phi lý, như chúng ta đã cùng nhau khám phá, không phải là một triết lý bi quan, yếm thế, tuyệt vọng, buông xuôi, mà là một lời nhắc nhở thẳng thắn, chân thực, và sâu sắc về bản chất của cuộc đời, về mối quan hệ giữa con người và vũ trụ. Nó không phủ nhận hoàn toàn ý nghĩa, giá trị, hay hạnh phúc trong cuộc sống, mà chỉ phủ nhận sự tồn tại của một ý nghĩa khách quan, phổ quát, vĩnh cửu, định sẵn từ bên ngoài.

Nó mở ra cho chúng ta một không gian tự do, một cơ hội để tự mình định nghĩa, tự mình sáng tạo, và tự mình chịu trách nhiệm về ý nghĩa của cuộc đời mình. Nó giải phóng chúng ta khỏi gánh nặng của việc phải tìm kiếm một ý nghĩa tối thượng, một mục đích cao cả ở đâu đó xa xôi, mà khuyến khích chúng ta tìm thấy niềm vui, ý nghĩa, và hạnh phúc trong chính quá trình sống, trong chính những điều nhỏ bé, bình dị, hàng ngày, và trong chính sự nỗ lực của bản thân, dù cho cuộc đời có vô nghĩa đến đâu.

Cá nhân tôi tin rằng, chủ nghĩa phi lý là một tư tưởng rất đáng suy ngẫm, rất hữu ích, và rất phù hợp với thời đại của chúng ta – một thời đại mà con người, đặc biệt là những người trẻ, thường xuyên cảm thấy lạc lõng, mất phương hướng, cô đơn, trống rỗng, hoài nghi về mọi thứ, và khủng hoảng về ý nghĩa cuộc sống.

Chủ nghĩa phi lý không đưa ra những câu trả lời dễ dàng, những lời hứa hẹn hão huyền, hay những công thức hạnh phúc có sẵn. Nó không phải là một liều thuốc an thần, một lối thoát, hay một niềm an ủi. Thay vào đó, nó đặt ra những câu hỏi khó, thách thức những niềm tin, quan niệm của chúng ta, và buộc chúng ta phải đối diện với sự thật trần trụi về sự tồn tại. Nhưng chính trong quá trình đối diện đó, trong sự chấp nhận và sự nổi loạn đó, chúng ta có thể tìm thấy một sức mạnh mới, một sự tự do mới, và một khả năng mới để sống một cuộc đời có ý nghĩa, có giá trị, và có hạnh phúc, theo cách riêng của mình.

Tôi mong rằng, sau bài viết này, mỗi chúng ta sẽ dành thời gian để suy ngẫm về sự phi lý của cuộc đời, không phải để chìm đắm trong nỗi buồn hay sự tuyệt vọng, mà để thức tỉnh, để nhận ra rằng chúng ta có quyền và có trách nhiệm tạo ra ý nghĩa cho chính mình:

• Bạn có đang cảm thấy sự phi lý trong cuộc sống của mình không? Bạn đối diện với nó như thế nào? Bạn trốn tránh nó, phủ nhận nó, hay chấp nhận nó?
• Bạn có đang sống một cuộc đời chân thật, tự do, và đầy đam mê? Hay bạn đang sống một cuộc đời nhàm chán, vô vị, lặp đi lặp lại, và không có mục đích?
• Bạn có thể làm gì để thay đổi cuộc sống của mình, để tạo ra ý nghĩa, để tìm thấy niềm vui, và để sống một cuộc đời đáng sống?

Hãy bắt đầu bằng những hành động nhỏ, cụ thể

• Tìm kiếm niềm vui trong những điều giản dị hàng ngày.
• Dành thời gian cho những người bạn yêu thương.
• Theo đuổi một đam mê, một sở thích.
• Giúp đỡ người khác.
• Sáng tạo một điều gì đó.
• Học hỏi một điều gì đó mới.
• Thử thách bản thân.
• Sống hết mình trong từng khoảnh khắc.
• Và quan trọng nhất: Đừng sợ vô nghĩa, hãy biến nó thành động lực

Cuộc đời có thể là một trò đùa vô nghĩa, một vở kịch phi lý, một bản nhạc không có hồi kết, nhưng chúng ta vẫn có thể cười vào mặt nó, nhảy múa theo điệu nhạc của nó, viết nên lời ca của riêng mình, và sống một cuộc đời đáng sống, một cuộc đời đầy màu sắc, một cuộc đời đầy ý nghĩa, một cuộc đời mà chúng ta có thể tự hào.