Khắc kỷ không phải là khổ hạnh: Mà là học cách sống an nhiên giữa đời

Hãy nhắm mắt lại và tưởng tượng bạn là thuyền trưởng của một con thuyền nhỏ, đang lênh đênh giữa đại dương bao la. Có những ngày trời yên biển lặng, mặt nước phẳng lặng như gương, ánh nắng chan hòa, gió mát hiu hiu. Bạn thư thái tận hưởng cảnh đẹp, hít thở không khí trong lành, và cảm thấy cuộc đời thật tươi đẹp.

Nhưng rồi, bất chợt, mây đen kéo đến, gió bão nổi lên, sóng lớn ập vào, con thuyền của bạn chao đảo, nghiêng ngả, và bạn cảm thấy sợ hãi, hoang mang, mất phương hướng. Bạn không thể kiểm soát được thời tiết, bạn không thể ngăn chặn được cơn bão, nhưng bạn hoàn toàn có thể kiểm soát cách bạn lái con thuyền của mình, cách bạn đối diện với sóng gió, cách bạn giữ vững tay lái, và cách bạn tìm đường vượt qua cơn bão.

Đó chính là tinh thần cốt lõi của Khắc Kỷ (Stoicism) – một triết lý sống mạnh mẽ, thực tế, và hướng đến sự bình an nội tâm, không phải bằng cách trốn tránh hay phủ nhận những khó khăn, thử thách của cuộc đời, mà bằng cách học cách chấp nhận chúng, đối mặt với chúng, và vượt qua chúng một cách bản lĩnh, kiên cường, và thanh thản.

Trong cuộc sống, ai rồi cũng sẽ phải đối mặt với những cơn bão: những khó khăn trong công việc, những mâu thuẫn trong các mối quan hệ, những mất mát, đau thương, những thất bại, bất công, những căn bệnh, và cuối cùng là cái chết. Chúng ta không thể lựa chọn liệu mình có gặp phải những cơn bão đó hay không, nhưng chúng ta hoàn toàn có thể lựa chọn cách mình đối diện với chúng.

Vậy, làm thế nào để trở thành một thuyền trưởng tài ba, vững vàng trước mọi sóng gió của cuộc đời? Làm thế nào để giữ cho tâm hồn được bình an, thanh thản, không bị chao đảo bởi những biến cố bên ngoài? Làm thế nào để tìm thấy ý nghĩa, niềm vui, và hạnh phúc ngay cả khi mọi thứ xung quanh dường như đổ vỡ?

Liệu Khắc Kỷ, một triết lý đã có từ thời Hy Lạp cổ đại, có thể cung cấp cho chúng ta những công cụ, những phương pháp, những nguyên tắc để giải quyết những vấn đề muôn thuở đó? Và quan trọng hơn, liệu nó có thực sự phù hợp với cuộc sống hiện đại, với những thách thức và cơ hội của thế kỷ 21?

Trong bài viết hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau khám phá bản đồ của Khắc Kỷ, giải mã những bí mật của nó, và tìm hiểu xem, làm thế nào chúng ta có thể vận dụng những nguyên tắc tưởng chừng như cổ xưa này vào cuộc sống hàng ngày của mình, để rèn luyện sức mạnh tinh thần, khả năng chấp nhận, sự bình thản, và khả năng vượt qua những cơn bão của cuộc đời một cách an nhiên, tự tại, và hạnh phúc.

Chúng ta sẽ không chỉ tìm hiểu về lý thuyết của Khắc Kỷ, mà còn thực hành những bài tập cụ thể, để biến những lời dạy của các triết gia Khắc Kỷ thành hành động, thói quen, và lối sống của chính chúng ta. Hãy cùng nhau lên thuyền và bắt đầu cuộc hành trình này!

Khắc kỷ và khổ hạnh: Hai con đường khác biệt

Định nghĩa khổ hạnh (Asceticism)

“Khổ hạnh (Asceticism) là một lối sống, một phương pháp tu tập, thường (nhưng không phải luôn luôn) liên quan đến tôn giáo, tín ngưỡng, hoặc tâm linh, từ bỏ hoặc hạn chế tối đa những thú vui vật chất, những ham muốn xác thịt, những tiện nghi đời thường, và chịu đựng những gian khổ về thể xác (như nhịn ăn, nhịn uống, ngủ ít, mặc quần áo rách rưới, sống trong điều kiện khắc nghiệt…), với mục đích là để đạt được một trạng thái tinh thần hoặc tâm linh cao hơn (ví dụ: giác ngộ, giải thoát, lên thiên đàng, gần gũi với Chúa, thánh hóa bản thân…).”

“Khổ hạnh thường đi kèm với việc tự hành xác (self-mortification), tự gây đau đớn cho bản thân (ví dụ: đánh đập, bỏ đói, hành xác…), coi cơ thể là nguồn gốc của tội lỗi, ham muốn, và sự ràng buộc, và cần phải được kiểm soát, trừng phạt, hoặc vượt qua.”

“Khổ hạnh thường được thực hành trong các cộng đồng tu viện, ẩn thất, hoặc một mình, cô lập với xã hội, tránh xa những ồn ào, náo nhiệt, và cám dỗ của thế gian.”

Ví dụ: Các nhà sư Phật giáo ăn chay, ngủ trên sàn, và dành nhiều giờ để thiền định; các tu sĩ Kitô giáo sống trong các tu viện, tuân theo những quy tắc nghiêm ngặt, và cầu nguyện liên tục; các yogi Ấn Độ thực hành các tư thế yoga khó, nhịn ăn, và kiểm soát hơi thở…

Định nghĩa khắc kỷ (Stoicism)

“Khắc Kỷ (Stoicism) là một triết lý sống thực tế, nhân văn, và hướng đến hành động, không phải là một tôn giáo, tín ngưỡng, hay phương pháp tu tập thần bí. Nó tập trung vào việc rèn luyện tâm trí, kiểm soát cảm xúc, chấp nhận những gì không thể thay đổi, tập trung vào những gì có thể kiểm soát (thái độ, suy nghĩ, hành động), sống một cuộc đời có đạo đức, có trách nhiệm, có ý nghĩa, và đạt được sự bình an nội tâm (tranquility/ataraxia), sự mạnh mẽ về tinh thần (strength of character), và hạnh phúc (eudaimonia) ngay trong cuộc sống hiện tại, không cần phải từ bỏ thế giới hay tìm kiếm một trạng thái siêu việt nào khác.”

“Mục tiêu của Khắc Kỷ không phải là trốn tránh cuộc đời, chối bỏ niềm vui, hay chịu đựng đau khổ một cách vô ích, mà là đối diện với cuộc đời một cách bình tĩnh, mạnh mẽ, sáng suốt, có trách nhiệm, và tận hưởng cuộc sống một cách trọn vẹn, sâu sắc, và ý nghĩa, bất chấp những thăng trầm, biến cố, và thử thách.”

“Khắc Kỷ không từ bỏ niềm vui, mà là không để cho niềm vui (hay nỗi buồn) chi phối, điều khiển, làm chủ mình. Người Khắc Kỷ vẫn tận hưởng những niềm vui lành mạnh của cuộc sống (như ăn uống, gặp gỡ bạn bè, thưởng thức nghệ thuật…), nhưng họ không bám víu vào chúng, không coi chúng là nguồn hạnh phúc duy nhất, và không để cho sự mất mát của chúng gây ra đau khổ quá mức.”

So sánh và phân biệt Khắc kỷ và khổ hạnh

Mục tiêu

Khổ hạnh: Hướng đến một mục tiêu siêu việt, tôn giáo, tâm linh (giác ngộ, giải thoát, lên thiên đàng, hợp nhất với Chúa…), thường là sau khi chết, hoặc ở một thế giới khác.
Khắc Kỷ: Hướng đến hạnh phúc, bình an, sự tự chủ, sự mạnh mẽ về tinh thần, và một cuộc đời có ý nghĩa ngay trong cuộc sống hiện tại, trên thế gian này.

Thái độ với khoái lạc

Khổ hạnh: Từ bỏ, chối bỏ, coi thường, xem khoái lạc (đặc biệt là khoái lạc thể xác) là xấu xa, tội lỗi, cám dỗ, cản trở trên con đường tu tập, và cần phải tránh xa.
Khắc Kỷ: Không từ bỏ, không chối bỏ, không coi thường khoái lạc, mà chấp nhận nó như một phần tự nhiên của cuộc sống. Tuy nhiên, người Khắc Kỷ không để cho khoái lạc chi phối, điều khiển, làm chủ mình. Họ tận hưởng niềm vui một cách có chừng mực, có ý thức, có kiểm soát, và không bám víu vào chúng.

ĐỌC THÊM: CHỦ NGHĨA KHOÁI LẠC – HEDONISM: THEO ĐUỔI LẠC THÚ – ĐÚNG HAY SAI?

Thái độ với đau khổ

Khổ hạnh: Chủ động tìm kiếm, chịu đựng, coi đau khổ (đặc biệt là đau khổ về thể xác) là một phương tiện để thanh lọc tâm hồn, rèn luyện ý chí, trả nghiệp, đền tội, hoặc đạt đến một trạng thái cao hơn.
Khắc Kỷ: Chấp nhận những gì không thể thay đổi (như cái chết, bệnh tật, mất mát, thiên tai…), không than vãn, không oán trách, không trốn tránh, mà tập trung vào những gì có thể kiểm soát (thái độ, suy nghĩ, hành động của mình), giữ cho tâm trí được bình tĩnh, sáng suốt, và không để cho đau khổ khuất phục, làm mất đi phẩm giá và ý chí của mình.

Thái độ với xã hội

Khổ hạnh: Thường sống cô lập, tách biệt với xã hội, rút lui khỏi thế gian, để tránh xa những cám dỗ, ồn ào, và phiền nhiễu.
Khắc Kỷ: Sống hòa nhập với xã hội, tham gia vào đời sống cộng đồng, thực hiện các nghĩa vụ công dân, đóng góp cho xã hội, và thực hành đạo đức trong mọi mối quan hệ. Người Khắc Kỷ không trốn chạy khỏi thế giới, mà sống trong thế giới, đối diện với thế giới, và tìm cách cải thiện thế giới.

Thái độ với thân xác

Khổ hạnh: Đôi khi xem nhẹ, thậm chí là hành hạ thân xác
Khắc Kỷ: Xem thân xác là “phương tiện”, không quá coi trọng, nhưng không vì thế mà bỏ bê, ngược đãi.

Tóm lại, Khắc Kỷ và khổ hạnh là hai con đường khác biệt, hai lối sống khác biệt, dù có thể có một số điểm chung (như sự tiết chế, sự tự chủ, và sự chấp nhận). Khổ hạnh hướng đến mục tiêu siêu việt, từ bỏ thế gian, và coi trọng đau khổ như một phương tiện. Trong khi đó, Khắc Kỷ hướng đến hạnh phúc ngay trong cuộc sống hiện tại, sống hòa nhập với xã hội, và coi trọng sự bình an nội tâm và sức mạnh tinh thần. Khắc Kỷ không phải là “bài trừ” khoái lạc, mà là “àm chủ” khoái lạc.

Những nguyên tắc cốt lõi của khắc kỷ

Khắc Kỷ không phải là một tập hợp những quy tắc cứng nhắc, mà là một hệ thống các nguyên tắc sống linh hoạt, thực tế, và hữu ích, có thể giúp chúng ta rèn luyện tâm trí, kiểm soát cảm xúc, đối diện với khó khăn, chấp nhận những gì không thể thay đổi, và sống một cuộc đời ý nghĩa, bình an, và hạnh phúc ngay trong hiện tại. Dưới đây là những nguyên tắc cốt lõi, quan trọng nhất của Khắc Kỷ:

Phân biệt những gì có thể và không thể kiểm soát

“Đây là nguyên tắc nền tảng, quan trọng nhất, và thường xuyên được nhắc đến nhất trong Khắc Kỷ. Nó dạy chúng ta phân biệt một cách rõ ràng giữa những gì chúng ta có thể kiểm soát (control) và những gì chúng ta không thể kiểm soát (cannot control), và tập trung toàn bộ nỗ lực, thời gian, và tâm trí vào những gì nằm trong tầm kiểm soát của mình, chấp nhận một cách thanh thản những gì nằm ngoài tầm kiểm soát.”

Những gì chúng ta có thể kiểm soát

Suy nghĩ của mình (opinions, judgments, beliefs).
Thái độ của mình (attitude, perspective).
Hành động của mình (actions, choices, behaviors).
Lời nói của mình (words, communication).
Giá trị mà mình theo đuổi (values, principles).
Mục tiêu mà mình đặt ra (goals, aspirations).

Những gì chúng ta không thể kiểm soát

Hoàn cảnh bên ngoài (external circumstances): thời tiết, thiên tai, dịch bệnh, kinh tế, chính trị…
Hành động của người khác (other people’s actions, choices, behaviors).
Suy nghĩ, cảm xúc, và thái độ của người khác (other people’s thoughts, feelings, and attitudes).
Quá khứ (past events).
Tương lai (future events) – chúng ta có thể lập kế hoạch, nhưng không thể kiểm soát hoàn toàn.
Cơ thể của mình (một số khía cạnh) – như bệnh tật, lão hóa, cái chết…

Ví dụ

Bạn không thể kiểm soát việc trời mưa, nhưng bạn có thể kiểm soát việc mang theo ô hoặc áo mưa.
Bạn không thể kiểm soát việc người khác nghĩ gì về bạn, nhưng bạn có thể kiểm soát cách bạn cư xử, cách bạn sống, và cách bạn đối xử với người khác.
Bạn không thể kiểm soát việc bị mất việc, nhưng bạn có thể kiểm soát cách bạn phản ứng với sự mất mát đó, cách bạn tìm kiếm một công việc mới, và cách bạn học hỏi từ kinh nghiệm đó.

Liên hệ: Nguyên tắc này có sự tương đồng với khái niệm “Vô vi” (non-action) của Lão Tử trong Đạo giáo. “Vô vi” không có nghĩa là không làm gì cả, mà là hành động một cách tự nhiên, thuận theo quy luật của tự nhiên, không cưỡng cầu, không chống lại những gì không thể thay đổi, và tập trung vào những gì có thể làm được.

ĐỌC THÊM: [P5] LUẬT VÔ VI: SERIES KHÁM PHÁ BÍ ẨN QUY LUẬT CUỘC SỐNG

Sống theo tự nhiên

“Sống theo tự nhiên” là một khái niệm trung tâm trong Khắc Kỷ, nhưng thường bị hiểu lầm. Nó không có nghĩa là sống hoang dã, trở về với thiên nhiên, từ bỏ mọi tiện nghi của xã hội văn minh, hay sống như một người nguyên thủy. Mà nó có nghĩa là sống hòa hợp với hai khía cạnh của tự nhiên:

Bản chất của con người (human nature): Theo các nhà Khắc Kỷ, con người, khác với các loài động vật khác, có lý trí (reason) và khả năng sống có đạo đức (virtue). Sống theo tự nhiên, đối với con người, có nghĩa là sử dụng lý trí để suy nghĩ sáng suốt, phân biệt đúng sai, kiểm soát cảm xúc, đưa ra quyết định đúng đắn, và sống một cuộc đời có đạo đức, hướng đến những giá trị cao đẹp (như trí tuệ, công bằng, can đảm, và tiết chế).
Trật tự của vũ trụ (cosmic order): Các nhà Khắc Kỷ tin rằng, vũ trụ là một thể thống nhất, có trật tự, có lý trí, và vận hành theo những quy luật tự nhiên (như luật nhân quả, luật vô thường…). Sống theo tự nhiên, đối với con người, có nghĩa là chấp nhận những quy luật này, không chống lại chúng, không than vãn về chúng, mà sống hòa hợp với chúng, tìm thấy vị trí của mình trong trật tự vũ trụ, và hoàn thành vai trò của mình trong thế giới.

Ví dụ

Chấp nhận rằng mọi thứ đều thay đổi, không có gì là vĩnh cửu (vô thường).
Sống có đạo đức, đối xử tốt với người khác, không làm những điều sai trái, gây hại cho bản thân và xã hội.
Làm những việc có ích cho cộng đồng, đóng góp cho xã hội, và sống một cuộc đời có ý nghĩa.

ĐỌC THÊM: Ở ĐỜI CÓ 2 THỨ…” – NHỮNG LỰA CHỌN ĐỊNH HÌNH CUỘC ĐỜI BẠN [P1]

Rèn luyện tứ đức

Các nhà Khắc Kỷ coi đức hạnh (virtue) là điều tốt đẹp duy nhất, là nền tảng của hạnh phúc, và là mục tiêu của cuộc sống. Họ xác định bốn đức tính cơ bản (cardinal virtues) mà con người cần phải rèn luyện để sống một cuộc đời tốt đẹp:

Trí Tuệ (Wisdom/Sophia): Khả năng suy nghĩ sáng suốt, phân biệt đúng sai, hiểu rõ bản chất của sự vật, sự việc, nhìn xa trông rộng, dự đoán được hậu quả của hành động, và đưa ra những quyết định đúng đắn, khôn ngoan.
Công Bằng (Justice/Dikaiosyne): Đối xử với mọi người một cách công bằng, tôn trọng, không thiên vị, không phân biệt đối xử, tuân thủ luật pháp, bảo vệ lẽ phải, và đấu tranh cho công lý.
Can Đảm (Courage/Andreia): Dũng cảm đối diện với khó khăn, thử thách, nguy hiểm, không sợ hãi, không nản lòng, không bỏ cuộc, dám làm những điều đúng đắn, dám bảo vệ những giá trị mà mình tin tưởng, và dám chấp nhận rủi ro khi cần thiết.
Tiết Chế (Temperance/Sophrosyne): Biết kiềm chế ham muốn, dục vọng, không quá sa đà vào những thú vui, không tham lam, không lãng phí, sống một cuộc đời điều độ, cân bằng, giản dị, và biết đủ.

Đây không phải là sự từ bỏ hoàn toàn, mà là sự điều độ, làm chủ.

ĐỌC THÊM: MAITRI, KARUNA, MUDITA, UPEKSHA: TỨ VÔ LƯỢNG TÂM – NUÔI DƯỠNG LÒNG TỪ BI

Chấp nhận cái chết

“Memento Mori” (tiếng Latin) có nghĩa là ‘Hãy nhớ rằng ngươi sẽ chết’. Đây là một lời nhắc nhở, một khẩu hiệu, một phương pháp thực hành quan trọng trong Khắc Kỷ, không phải là để bi quan, yếm thế, sợ hãi, hay tuyệt vọng, mà là để trân trọng cuộc sống, sống trọn vẹn từng khoảnh khắc, không lãng phí thời gian vào những điều vô bổ, những điều không quan trọng, và để tập trung vào những gì thực sự có ý nghĩa, những gì thực sự đáng giá.

Nhận thức về cái chết, về sự hữu hạn của cuộc đời, có thể thúc đẩy chúng ta sống một cuộc đời có ý nghĩa hơn, không trì hoãn, không hối tiếc, dám làm những điều mình muốn, dám theo đuổi những ước mơ, và dám sống một cuộc đời trọn vẹn.

Thực hành “Premeditatio Malorum” (hình dung trước điều xấu)

“Premeditatio Malorum” (tiếng Latin) có nghĩa là ‘suy ngẫm trước về những điều xấu’. Đây là một kỹ thuật, một bài tập tinh thần quan trọng trong Khắc Kỷ, không phải là để lo lắng, sợ hãi, bi quan, hay tuyệt vọng, mà là để chuẩn bị tinh thần, rèn luyện khả năng chấp nhận, tăng cường sức mạnh nội tâm, và giảm thiểu sự bất ngờ, sự sốc, sự thất vọng khi những điều không may thực sự xảy ra.

Bằng cách hình dung trước những điều tồi tệ có thể xảy ra (như mất việc, mất người thân, bệnh tật, thất bại…), chúng ta không còn quá sợ hãi chúng nữa, chúng ta dần quen với chúng, chúng ta chuẩn bị được tâm lý để đối phó với chúng, và chúng ta có thể tìm ra những giải pháp, những cách ứng phó phù hợp khi chúng thực sự xảy ra.

Đây không phải luật hấp dẫn mà ngược lại, là một cách để giảm sốc, chuẩn bị tâm lý.

Tập trung vào hiện tại

“Quá khứ đã qua, tương lai chưa tới. Chỉ có hiện tại là thực tại.” Đây là một chân lý đơn giản, nhưng sâu sắc, và thường bị lãng quên. Các nhà Khắc Kỷ nhấn mạnh vào tầm quan trọng của việc sống trọn vẹn trong từng khoảnh khắc hiện tại, không hối tiếc về quá khứ (vì nó đã qua rồi, không thể thay đổi được), không lo lắng về tương lai (vì nó chưa đến, và nằm ngoài tầm kiểm soát của chúng ta), mà tập trung toàn bộ tâm trí, năng lượng, và sự chú ý vào những gì đang diễn ra ngay bây giờ, ngay tại đây.

Liên hệ: Nguyên tắc này có sự tương đồng rất lớn với khái niệm Chánh niệm (Mindfulness) trong Phật giáo. Chánh niệm là khả năng nhận biết một cách trọn vẹn, không phán xét những gì đang diễn ra trong thân thể, cảm xúc, suy nghĩ, và môi trường xung quanh của chúng ta, trong từng khoảnh khắc hiện tại. Thực hành chánh niệm có thể giúp chúng ta giảm căng thẳng, lo âu, tăng cường sự tập trung, cải thiện sức khỏe tinh thần, và sống một cuộc đời hạnh phúc hơn.

Những nguyên tắc trên, nếu được hiểu đúng và áp dụng một cách linh hoạt, có thể trở thành những công cụ hữu ích giúp chúng ta rèn luyện tâm trí, kiểm soát cảm xúc, đối diện với khó khăn, chấp nhận những gì không thể thay đổi, sống một cuộc đời có đạo đức, có ý nghĩa, và tìm thấy sự bình an nội tâm ngay giữa cuộc sống đời thường, với tất cả những thăng trầm, biến động, và thử thách của nó.

Áp dụng khắc kỷ vào cuộc sống hàng ngày

Khắc Kỷ không phải là một lý thuyết suông, mà là một triết lý sống thực tế, có thể áp dụng vào mọi khía cạnh của cuộc sống hàng ngày, giúp chúng ta sống an nhiên, tự tại, mạnh mẽ, và hạnh phúc hơn. Dưới đây là một số gợi ý cụ thể:

Trong công việc

“Công việc, sự nghiệp là một phần quan trọng của cuộc sống, nhưng không phải là tất cả. Đừng để cho công việc chiếm lĩnh toàn bộ thời gian, năng lượng, và tâm trí của bạn. Hãy nhớ rằng, bạn làm việc để sống, chứ không phải sống để làm việc.”

“Hãy tập trung vào những gì bạn có thể kiểm soát trong công việc: chất lượng công việc, thái độ làm việc, sự nỗ lực, sự chăm chỉ, sự trung thực, sự trách nhiệm, sự hợp tác với đồng nghiệp… Đừng quá lo lắng về những gì bạn không thể kiểm soát: sự thăng tiến, sự đánh giá của người khác, sự cạnh tranh, những thay đổi trong công ty, thị trường…
Đặt mục tiêu rõ ràng, nhưng đừng quá gắn chặt vào kết quả: “Hãy làm việc một cách chăm chỉ, có trách nhiệm, có đạo đức, không ngừng học hỏi, cải thiện kỹ năng, và đóng góp cho công ty, cho xã hội. Nhưng đừng để cho công việc định nghĩa giá trị của bạn. Bạn quan trọng hơn công việc của bạn.”
Tìm kiếm niềm vui và ý nghĩa trong công việc, dù đó là công việc gì: “Nếu bạn gặp khó khăn trong công việc, hãy bình tĩnh phân tích vấn đề, tìm kiếm giải pháp, và hành động một cách quyết đoán. Đừng than vãn, đừng đổ lỗi, đừng trốn tránh, mà hãy chấp nhận thử thách như một cơ hội để học hỏi, rèn luyện, và trưởng thành.”

Trong các mối quan hệ

“Các mối quan hệ (với gia đình, bạn bè, người yêu, đồng nghiệp…) là nguồn hạnh phúc và hỗ trợ quan trọng trong cuộc sống, nhưng cũng có thể là nguồn gốc của khổ đau, xung đột, và thất vọng. Hãy nhớ rằng, bạn không thể thay đổi người khác, bạn không thể kiểm soát được hành động, suy nghĩ, cảm xúc của họ. Bạn chỉ có thể kiểm soát được cách bạn cư xử, cách bạn phản ứng, và cách bạn đối xử với họ.”

“Hãy đối xử với mọi người bằng sự tôn trọng, sự công bằng, lòng trắc ẩn, sự tử tế, và sự chân thành. Hãy lắng nghe họ, thấu hiểu họ, chia sẻ với họ, và giúp đỡ họ khi có thể. Nhưng đừng cố gắng thay đổi họ, kiểm soát họ, hay áp đặt ý kiến của mình lên họ.”

Chấp nhận người khác như họ vốn là, với những điểm mạnh và điểm yếu: “Hãy tập trung vào việc cải thiện bản thân, trở thành một người tốt hơn, thay vì chỉ trích, phán xét, hay đổ lỗi cho người khác. Hãy nhớ rằng, mối quan hệ tốt đẹp cần được xây dựng và nuôi dưỡng từ cả hai phía.” Đặt ranh giới lành mạnh, và học cách nói “không” khi cần thiết.

Trong việc đối mặt với khó khăn

“Khó khăn, thử thách, mất mát, đau khổ… là một phần tất yếu của cuộc sống, không ai có thể tránh khỏi. Đừng than vãn, đừng oán trách, đừng đổ lỗi cho hoàn cảnh, cho người khác, hay cho số phận. Hãy chấp nhận rằng, cuộc đời không phải lúc nào cũng công bằng, không phải lúc nào cũng dễ dàng, và không phải lúc nào cũng như ý muốn.”

“Khi đối diện với khó khăn, hãy giữ bình tĩnh, đừng hoảng sợ, đừng phản ứng thái quá. Hãy sử dụng lý trí để phân tích vấn đề, xác định nguyên nhân, tìm kiếm giải pháp, và hành động một cách sáng suốt, quyết đoán, và kiên trì. Đừng ngại yêu cầu sự giúp đỡ từ người khác khi cần.”

Xem khó khăn là cơ hội để rèn luyện “tứ đức” của Khắc Kỷ.

“Hãy học hỏi từ những thất bại, những sai lầm, và những trải nghiệm đau khổ. Coi chúng là những bài học quý giá, những cơ hội để trưởng thành, để trở nên mạnh mẽ hơn, khôn ngoan hơn, và sâu sắc hơn. Hãy nhớ rằng, sau cơn mưa trời lại sáng, và không có gì là mãi mãi.”

“Mọi chuyện rồi sẽ ổn”

Trong việc tận hưởng cuộc sống:

“Khắc Kỷ không phải là chối bỏ niềm vui, không phải là sống khổ hạnh, mà là tận hưởng cuộc sống một cách có ý thức, có chừng mực, và có trách nhiệm. Hãy trân trọng những niềm vui nhỏ bé trong cuộc sống: một bữa ăn ngon, một buổi sáng đẹp trời, một cuộc trò chuyện thú vị, một bản nhạc hay, một cuốn sách ý nghĩa, một nụ cười, một cái ôm, một lời cảm ơn…”

“Không cần phải có những thứ xa hoa, đắt tiền, những trải nghiệm hoành tráng mới có thể hạnh phúc. Hạnh phúc có thể được tìm thấy trong những điều giản dị, bình thường, quen thuộc nhất, nếu chúng ta biết cách nhìn, biết cách cảm nhận, và biết cách trân trọng chúng.”

Thực hành lòng biết ơn mỗi ngày.

ĐỌC THÊM: HẠNH PHÚC KHÔNG PHẢI LÀ THỨ BẠN TÌM KIẾM, MÀ LÀ THỨ BẠN TẠO RA

Rèn luyện tâm trí

Để có thể áp dụng những nguyên tắc Khắc Kỷ vào cuộc sống, chúng ta cần phải rèn luyện tâm trí của mình, giống như một vận động viên rèn luyện cơ bắp. Dưới đây là một số phương pháp thực hành cụ thể:

Thiền định (Meditation): Dành thời gian mỗi ngày để ngồi thiền, tập trung vào hơi thở, quan sát suy nghĩ và cảm xúc của mình, mà không phán xét, không phản ứng. Thiền định giúp làm dịu tâm trí, giảm căng thẳng, tăng cường sự tập trung, và phát triển khả năng tự nhận thức.

Có thể bắt đầu với 5-10 phút mỗi ngày, và tăng dần thời gian khi đã quen.

Viết nhật ký (Journaling): Ghi lại những suy nghĩ, cảm xúc, trải nghiệm, và bài học của bạn mỗi ngày. Viết nhật ký giúp bạn hiểu rõ hơn về bản thân, nhận diện những mô thức suy nghĩ và hành vi của mình, và theo dõi sự tiến bộ của mình trên con đường Khắc Kỷ. Có thể viết về những gì bạn biết ơn, những gì bạn đã học được, những gì bạn muốn cải thiện…
Đọc sách triết học (Reading Philosophy): Đọc các tác phẩm của các triết gia Khắc Kỷ (như Epictetus, Seneca, Marcus Aurelius…), và các tác phẩm triết học khác, để hiểu rõ hơn về bản chất của cuộc sống, về con người, và về cách sống.
Thảo luận: Trao đổi với những người cùng chí hướng
Tư duy: Suy ngẫm về các nguyên tắc Khắc Kỷ mỗi ngày.
Thực hành “Premeditatio Malorum”: Như đã đề cập, đây là một kỹ thuật hình dung trước những điều tồi tệ có thể xảy ra, không phải để lo lắng, mà để chuẩn bị tinh thần, giảm bớt sự bất ngờ, và rèn luyện khả năng chấp nhận.
Tự Kiểm Điểm: Vào cuối ngày, hãy tự đánh giá xem mình đã sống theo các nguyên tắc Khắc Kỷ như thế nào
Đặt mục tiêu nhỏ và cụ thể: Thay vì cố gắng thay đổi mọi thứ cùng lúc, hãy bắt đầu với những thay đổi nhỏ, và tăng dần độ khó theo thời gian.

Ví dụ: “Hôm nay tôi sẽ không phàn nàn”, “Tuần này tôi sẽ dành 15 phút mỗi ngày để thiền”.

Những phương pháp trên, nếu được thực hành một cách kiên trì, đều đặn, và có ý thức, có thể giúp chúng ta rèn luyện được tâm trí Khắc Kỷ, trở nên mạnh mẽ hơn, bình tĩnh hơn, sáng suốt hơn, và hạnh phúc hơn trong cuộc sống.

Kết luận

“Khắc Kỷ, như chúng ta đã cùng nhau khám phá, không phải là khổ hạnh. Nó không phải là sự từ bỏ niềm vui, chối bỏ cuộc sống, trốn tránh khó khăn, hay tự hành xác mình. Mà ngược lại, nó là nghệ thuật của sự làm chủ bản thân, làm chủ cảm xúc, làm chủ suy nghĩ, và làm chủ hành động. Nó là sự đối diện với cuộc đời một cách dũng cảm, bình tĩnh, sáng suốt, và có trách nhiệm.

Nó là sự chấp nhận những gì không thể thay đổi, và sự tập trung vào những gì có thể kiểm soát. Nó là sự rèn luyện tâm trí và đức hạnh để đạt được sự bình an nội tại (ataraxia), sự tự do khỏi những phiền não, và một cuộc sống ý nghĩa, trọn vẹn, ngay giữa những bộn bề, thăng trầm, và thử thách của cuộc sống hiện đại. Khắc Kỷ là một triết lý sống thực tế, nhân văn, và hướng đến hành động, có thể áp dụng vào mọi khía cạnh của cuộc sống.”

“Cá nhân tôi tin rằng, Khắc Kỷ là một triết lý sống rất đáng để chúng ta học hỏi, nghiên cứu, thực hành, và áp dụng vào cuộc sống, đặc biệt là trong bối cảnh thế giới hiện đại với quá nhiều áp lực, căng thẳng, lo âu, bất ổn, và sự mất kết nối. Nó không phải là một ‘liều thuốc tiên’ có thể giải quyết mọi vấn đề, chữa lành mọi vết thương, hay mang lại hạnh phúc vĩnh cửu một cách thần kỳ.

Nhưng nó có thể cung cấp cho chúng ta những công cụ, những phương pháp, những nguyên tắc, những kỹ thuật hữu ích để rèn luyện tâm trí, kiểm soát cảm xúc, đối diện với khó khăn, chấp nhận những gì không thể thay đổi, sống một cuộc đời có đạo đức, có trách nhiệm, và tìm thấy sự bình an, sức mạnh, và ý nghĩa từ bên trong.” “Khắc kỷ không phải là điểm đến, mà là một hành trình”.

“Tôi mong rằng, sau bài viết này, mỗi chúng ta sẽ bắt đầu hoặc tiếp tục hành trình Khắc Kỷ của riêng mình.

Hãy tìm hiểu thêm về Khắc Kỷ. Đọc những tác phẩm kinh điển của các triết gia Khắc Kỷ (như ‘Suy Ngẫm’ của Marcus Aurelius, ‘Các Bức Thư Đạo Đức’ của Seneca, ‘Bàn Về Cuộc Đời Ngắn Ngủi’ của Seneca, ‘Enchiridion’ của Epictetus…), xem các video, nghe các podcast, tham gia các cộng đồng, khóa học, diễn đàn về Khắc Kỷ… Có rất nhiều nguồn tài liệu hữu ích và miễn phí trên internet, và ngày càng có nhiều người quan tâm và thực hành Khắc Kỷ.

Hãy bắt đầu áp dụng những nguyên tắc của Khắc Kỷ vào cuộc sống hàng ngày của bạn, từng chút một, kiên trì, và nhất quán. Bạn không cần phải thay đổi mọi thứ ngay lập tức, không cần phải trở thành một nhà hiền triết Khắc Kỷ trong một sớm một chiều. Hãy bắt đầu bằng những việc nhỏ, cụ thể, trong khả năng của bạn:

Tập trung vào hiện tại.
Kiểm soát cảm xúc.
Đối xử tốt với người khác.
Chấp nhận những gì không thể thay đổi.
Làm những việc có ích cho bản thân và xã hội.
Rèn luyện tâm trí mỗi ngày.
Thực hành lòng biết ơn.

…

Bạn sẽ nhận thấy sự thay đổi tích cực trong suy nghĩ, cảm xúc, hành vi, và cuộc sống của mình.”

“Hạnh phúc, như các nhà Khắc Kỷ đã dạy, không phải là một thứ để tìm kiếm ở bên ngoài, không phải là một điều kiện phụ thuộc vào hoàn cảnh, không phải là một phần thưởng cho sự may mắn, mà là một thứ để vun trồng, xây dựng, và phát triển từ bên trong, bằng chính tâm trí, thái độ, và hành động của chúng ta. Và Khắc Kỷ có thể là một người bạn đồng hành đáng tin cậy, một người thầy thông thái, một ngọn hải đăng soi đường, và một bộ công cụ hữu ích trên hành trình tìm kiếm hạnh phúc và ý nghĩa cuộc sống đó.”