21 ngày thay đổi: [Ngày 14]: Kỷ luật hay ‘hành xác’? tìm ranh giới mong manh

Vậy là đã hơn nửa chặng đường 21 Ngày Thay Đổi trôi qua, và tôi – Mai, con nghiện yoga bất đắc dĩ – đã thu hoạch được kha khá những trái ngọt. Từ một đứa gà mờ về hít thở, tôi đã nâng cấp lên thành một chuyên gia (tạm gọi thế) về hít thở bụng. Từ một kẻ thách thức mọi tư thế yoga, tôi đã dũng cảm (dù đôi khi hơi run) chinh phục được tư thế Chó Úp Mặt thần thánh. Và từ một người luôn chạy trốn khỏi sự tĩnh lặng, tôi đã dám ngồi xuống, nhắm mắt lại, và tắt nguồn tâm trí bằng thiền định.

Nhưng, các bạn ạ, hành trình lột xác này không phải lúc nào cũng trải đầy hoa hồng. Hôm nay, tôi muốn thú nhận với các bạn về một cuộc đấu tranh nội tâm, một cuộc vật lộn giữa hai thế lực đối lập trong tôi: Kỷ luật và hành xác.

Đã bao giờ, bạn tự hỏi bản thân mình rằng: Liệu mình đang thực sự rèn luyện bản thân, hay đang tự làm khổ mình?. Đã bao giờ, bạn cảm thấy mơ hồ giữa việc cố gắng hết mình và việc ép buộc bản thân quá sức? Đã bao giờ, bạn tự hỏi, đâu là ranh giới giữa việc kiên trì với mục tiêu, và việc cố chấp một cách mù quáng?

Tôi tin rằng, không chỉ riêng tôi, mà rất nhiều người trong chúng ta, đặc biệt là những người tập yoga, hoặc theo đuổi bất kỳ một bộ môn thể thao, một chế độ ăn kiêng, hay một mục tiêu nào đó trong cuộc sống, cũng đã từng trải qua cảm giác này. Cái ranh giới giữa kỷ luật và hành xác, đôi khi, nó thật mong manh, thật khó nắm bắt. Và nếu không cẩn thận, chúng ta rất dễ trượt từ thái cực này sang thái cực khác, để rồi, thay vì thay đổi bản thân, chúng ta lại tự hủy hoại chính mình.

Hôm nay, hãy cùng tôi mổ xẻ vấn đề này, để tìm ra lằn ranh mong manh đó, và để học cách cân bằng giữa việc rèn luyện bản thân và việc yêu thương bản thân, các bạn nhé!

Có lẽ, tác dụng phụ của việc chinh phục được tư thế Chó Úp Mặt, cộng thêm chút hương vị ngọt ngào của thiền định, đã khiến tôi trở nên… tham lam quá mức. Tôi, từ một con sâu lười chính hiệu, bỗng chốc biến hình thành một con ong chăm chỉ, với một tham vọng to lớn: Phải tập yoga thật nhiều, thật khó, thật nhanh, để bù đắp cho những năm tháng lười biếng trước đây, và để chứng tỏ bản thân mình.

Tôi bắt đầu lên kế hoạch cho một cuộc cách mạng yoga mới. Đầu tiên, tôi đăng ký thêm một lớp yoga nâng cao ở một studio gần công ty, với những tư thế khó nhằn mà trước đây tôi chỉ dám ngưỡng mộ từ xa. Tiếp theo, tôi tự đặt ra cho mình một mục tiêu đầy tham vọng: Phải tập yoga ít nhất 2 tiếng mỗi ngày, bất kể sáng tối, bất kể mệt mỏi, bất kể bận rộn. Và cuối cùng, tôi còn hùng hổ lên kế hoạch chạy đua với thời gian, cắt xén bớt thời gian ngủ nghỉ, ăn uống, và thậm chí là cả… tám chuyện với bạn bè, để có thể nhồi nhét thêm yoga vào lịch trình vốn đã kín mít của mình.

ĐỌC THÊM: YOGA NÂNG CAO: KHI NÀO LÀ THỜI ĐIỂM THÍCH HỢP ĐỂ BẠN BẮT ĐẦU?

Với một tinh thần thép (hoặc có lẽ là thần kinh thép) như vậy, tôi đã lao vào cuộc chiến yoga một cách đầy hăng hái. Nhưng, đời không như là mơ, và kế hoạch thì thường xôi hỏng bỏng không.

Chỉ sau vài ngày thực hiện cái lịch trình dày đặc đó, cơ thể tôi bắt đầu lên tiếng. Những cơn đau nhức cơ bắp, vốn đã tạm lắng trong những ngày gần đây, nay lại trỗi dậy một cách mạnh mẽ, như thể muốn trả thù tôi vì đã bắt nó phải làm việc quá sức. Cổ, vai, gáy, lưng, hông, đùi, bắp chân… tất cả đều biểu tình, khiến tôi cảm thấy mệt mỏi, uể oải, và không còn chút sức lực nào để làm bất cứ việc gì.

Không chỉ có cơ thể phản đối, mà tâm trí tôi cũng bắt đầu đình công. Tôi cảm thấy căng thẳng, lo lắng, và dễ cáu gắt hơn trước. Tôi không còn tập trung được vào công việc, thường xuyên mắc lỗi, và thậm chí còn quên mất những việc quan trọng. Giấc ngủ của tôi cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Tôi trằn trọc mãi mới ngủ được, mà giấc ngủ thì cứ chập chờn, không sâu, và thường xuyên bị tỉnh giấc giữa đêm.

Và tệ hơn cả, tôi không còn cảm thấy hứng thú với yoga nữa. Mỗi khi nghĩ đến việc phải lên thảm, tôi lại thấy ngán ngẩm, áp lực, và chỉ muốn trốn đi đâu đó thật xa. Yoga, từ một người bạn, một niềm vui, bỗng chốc trở thành một gánh nặng, một nghĩa vụ mà tôi phải cố gắng hoàn thành.

Đến lúc này, tôi bắt đầu nghi ngờ về bản thân mình. Có phải mình đã quá tham lam không?, Có phải mình đã đặt ra những mục tiêu quá xa vời không?, Có phải mình đang hành xác chứ không phải là rèn luyện không?. Những câu hỏi đó cứ luẩn quẩn trong đầu tôi, khiến tôi càng thêm hoang mang và mất phương hướng.

Và rồi, trong một buổi chiều u ám, khi tôi đang ngồi vật vờ trên ghế sofa, với một cơ thể rã rời và một tâm trí rối bời, tôi chợt nhận ra: Mình đang đi sai đường rồi. Mình đang hành xác bản thân, chứ không phải là rèn luyện bản thân. Mình đang biến yoga thành một gánh nặng, chứ không phải là một niềm vui.

Tôi chợt nhớ đến lời khuyên của cô giáo yoga: Hãy lắng nghe cơ thể mình, đừng ép buộc nó quá sức. Và tôi cũng nhớ đến triết lý Ahimsa – bất bạo động – mà tôi đã học được trong những ngày gần đây. Mình đang bạo hành chính bản thân mình, cả về thể xác lẫn tinh thần – Tôi thầm nghĩ.

Vậy, đâu là ranh giới giữa kỷ luật và hành xác? Làm thế nào để rèn luyện bản thân mà không làm khổ bản thân? Đó là những câu hỏi mà tôi đã trăn trở rất nhiều trong suốt những ngày qua.

Và sau khi vật lộn với những cơn đau, những áp lực, và những suy nghĩ tiêu cực, tôi đã ngộ ra được một vài điều:

• Kỷ luật, không phải là ép buộc: Kỷ luật là việc tự giác tuân thủ những nguyên tắc, quy định, hoặc kế hoạch mà mình đã đặt ra, một cách nhất quán và có ý thức. Nhưng kỷ luật không có nghĩa là ép buộc bản thân phải làm những điều vượt quá khả năng, hay bỏ qua những tín hiệu cảnh báo của cơ thể. Kỷ luật, là để giúp chúng ta tiến bộ, chứ không phải là để hủy hoại chúng ta.
• Hành xác, là kẻ thù của sự tiến bộ: Hành xác là việc ép buộc bản thân phải làm những điều mà cơ thể và tâm trí không sẵn sàng, không có khả năng, hoặc không mong muốn. Hành xác thường đi kèm với sự căng thẳng, lo lắng, mệt mỏi, và cả cảm giác tội lỗi khi không đạt được mục tiêu. Và hành xác, không những không giúp chúng ta tiến bộ, mà còn có thể gây ra những tổn thương nghiêm trọng cho cả thể chất lẫn tinh thần.

ĐỌC THÊM: LÀM THẾ NÀO ĐỂ BIẾT MÌNH ĐANG TIẾN BỘ TRONG YOGA?

Dấu hiệu của hành xác:

• Về mặt thể chất: Đau nhức cơ bắp kéo dài, mệt mỏi liên tục, mất ngủ, chán ăn, suy giảm hệ miễn dịch…
• Về mặt tinh thần: Căng thẳng, lo lắng, dễ cáu gắt, mất tập trung, cảm thấy tội lỗi khi không tập luyện, mất hứng thú với những hoạt động yêu thích…
• Về mặt thái độ: Coi yoga (hoặc bất cứ hoạt động nào khác) là một nghĩa vụ, một gánh nặng, một hình phạt, thay vì là một niềm vui, một sở thích, một cơ hội để kết nối với bản thân và khám phá những giới hạn mới.

Và cách tôi đã vượt qua được điều đó là việc nhận ra

• Ranh giới mong manh: Ranh giới giữa kỷ luật và hành xác thực sự rất mong manh, và rất dễ bị nhầm lẫn. Đôi khi, chúng ta nghĩ rằng mình đang kỷ luật với bản thân, nhưng thực ra, chúng ta lại đang hành hạ chính mình. Và ngược lại, đôi khi, chúng ta nghĩ rằng mình đang lười biếng, nhưng thực ra, cơ thể chúng ta chỉ đang cần được nghỉ ngơi.
• Lắng nghe cơ thể: Để không vượt quá giới hạn, để không trượt từ kỷ luật sang hành xác, chúng ta cần phải học cách lắng nghe cơ thể mình, tôn trọng những tín hiệu mà nó gửi đến, và điều chỉnh kế hoạch tập luyện (hoặc bất cứ kế hoạch nào khác) cho phù hợp.
• Tìm kiếm sự cân bằng: Cuộc sống là một bản nhạc với nhiều nốt thăng và nốt trầm. Và yoga, cũng như bất kỳ hoạt động nào khác, cũng cần phải có sự cân bằng. Đừng chỉ chăm chăm vào việc tập luyện, mà hãy dành thời gian để nghỉ ngơi, thư giãn, và tận hưởng cuộc sống.
• Ahimsa và Tapas: Trong yoga, có hai khái niệm quan trọng liên quan đến vấn đề này: Ahimsa (bất bạo động) và Tapas (nhiệt tâm, kỷ luật). Ahimsa nhắc nhở chúng ta phải yêu thương và tôn trọng bản thân, không gây hại cho chính mình. Còn Tapas khuyến khích chúng ta rèn luyện bản thân, vượt qua những thử thách, nhưng phải thực hành một cách có ý thức, có hiểu biết, và có chừng mực.

Với những bài học đó, tôi quyết định sẽ thay đổi chiến thuật.

Đầu tiên, tôi cho phép cơ thể mình được nghỉ ngơi một ngày. Tôi không tập yoga, không làm việc, không cố gắng làm bất cứ điều gì cả. Tôi chỉ đơn giản là nằm dài trên giường, đọc sách, nghe nhạc, xem phim, và làm những điều mà tôi cảm thấy thích thú.

Tiếp theo, tôi xem xét lại lịch trình tập luyện của mình, và quyết định sẽ giảm tải cho nó. Thay vì tham lam tập yoga 2 tiếng mỗi ngày, tôi sẽ chỉ tập 1 tiếng thôi. Và thay vì cố đấm ăn xôi với những tư thế khó nhằn, tôi sẽ chọn những bài tập nhẹ nhàng hơn, phù hợp với thể trạng và tâm trạng của mình hơn.

Và quan trọng hơn cả, tôi thay đổi thái độ của mình đối với yoga. Tôi không còn coi yoga là một cuộc đua, một cuộc chiến, mà tôi phải chiến thắng bằng mọi giá. Thay vào đó, tôi coi yoga là một hành trình, một cuộc khám phá, một cơ hội để kết nối với bản thân, và để tận hưởng từng khoảnh khắc của hiện tại.

ĐỌC THÊM: MẬT MÃ YOGA P4: YOGA LÀ HÀNH TRÌNH CỦA BẢN THÂN, VƯỢT QUA BẢN THÂN, ĐỂ ĐẾN VỚI BẢN THÂN

Tôi cũng không quên cầu cứu đến chị Lan – người bạn đồng hành thân thiết của tôi. Tôi chia sẻ với chị ấy về những khó khăn, những trăn trở của mình, và xin chị ấy cho tôi một vài lời khuyên.

Chị Lan lắng nghe tôi một cách chăm chú, rồi mỉm cười và nói: Em biết không, chị cũng đã từng trải qua cảm giác này rồi. Hồi mới tập yoga, chị cũng tham lam lắm, cũng muốn tập thật nhiều, thật nhanh, để mau chóng có được một thân hình chuẩn như các cô người mẫu trên mạng. Nhưng rồi, chị nhận ra rằng, mình đang hành xác chứ không phải là rèn luyện. Và chị đã phải trả giá bằng những cơn đau nhức, những chấn thương, và cả những lần mất ngủ vì quá căng thẳng.

Vậy chị đã làm gì để vượt qua giai đoạn đó? – Tôi hỏi, giọng đầy háo hức.

Chị đã học cách lắng nghe cơ thể mình, em ạ. Chị không còn ép mình phải tập luyện theo một khuôn mẫu nào cả, mà chị tự do sáng tạo ra những bài tập phù hợp với mình. Chị cũng không còn so sánh mình với người khác, mà chị tập trung vào việc cảm nhận những thay đổi tích cực trong cơ thể và tâm trí của mình. Và quan trọng hơn cả, chị đã học cách yêu thương và trân trọng bản thân mình hơn.

Những lời khuyên của chị Lan đã giúp tôi sáng ra rất nhiều điều. Tôi nhận ra rằng, mình đã quá khắt khe với bản thân, đã quá áp lực với việc phải hoàn hảo, mà quên mất rằng, yoga, cũng như cuộc sống, là một hành trình dài hơi, và chúng ta không cần phải vội vàng, chạy đua với bất kỳ ai cả.

Vậy là ngày thứ mười bốn của hành trình 21 Ngày Thay Đổi đã kết thúc, và tôi – Mai, con nghiện yoga tự phong – đã vỡ ra được một bài học vô cùng đắt giá: Kỷ luật là tốt, nhưng hành xác thì… tạm biệt nhé!

Hôm nay, tôi đã thú nhận với các bạn về cơn tham lam của mình, về cái sự hùng hổ muốn đốt cháy giai đoạn trong quá trình tập yoga, và cả về những hậu quả mà tôi đã phải gánh chịu. Nhưng, sau tất cả, tôi nhận ra rằng, yoga, cũng giống như cuộc sống, là một bài toán về sự cân bằng.

Chúng ta cần phải có kỷ luật, có quyết tâm, có mục tiêu, để tiến bộ, để phát triển, để vượt qua những giới hạn của bản thân. Nhưng, chúng ta cũng cần phải biết lắng nghe cơ thể mình, biết yêu thương và tôn trọng bản thân, biết dừng lại khi cần thiết, và biết thay đổi kế hoạch nếu nó không còn phù hợp.

Hành xác, không phải là kỷ luật. Hành xác, là bỏ qua những tín hiệu của cơ thể, là ép buộc bản thân phải làm những điều vượt quá khả năng, là tự hủy hoại mình, cả về thể xác lẫn tinh thần. Còn kỷ luật, là lắng nghe cơ thể, là thử thách bản thân một cách có ý thức, là kiên trì với mục tiêu, nhưng không cố chấp một cách mù quáng.

Bài học này, không chỉ đúng với yoga, mà còn đúng với mọi khía cạnh của cuộc sống. Trong công việc, chúng ta cần phải nỗ lực hết mình, nhưng cũng cần phải biết nghỉ ngơi, tái tạo năng lượng, để tránh bị kiệt sức. Trong các mối quan hệ, chúng ta cần phải cho đi, nhưng cũng cần phải biết nhận lại, để nuôi dưỡng tình cảm. Và trong bất cứ lĩnh vực nào, chúng ta cũng cần phải biết cân bằng giữa lý trí và cảm xúc, giữa kỷ luật và sự thoải mái, để có thể sống một cuộc đời trọn vẹn và hạnh phúc.

Ngày mai, tôi sẽ quay trở lại với thảm tập, nhưng không phải với một tinh thần thép như những ngày đầu, mà là với một tâm thế mới, một thái độ mới: Yêu thương cơ thể mình hơn, lắng nghe cơ thể mình nhiều hơn, và tôn trọng những giới hạn của nó.

Còn bạn thì sao? Bạn đã bao giờ rơi vào tình trạng hành xác bản thân chưa? Có thể là trong công việc, trong học tập, trong các mối quan hệ, hay trong bất cứ lĩnh vực nào khác? Và bạn đã làm gì để thoát khỏi tình trạng đó, để tìm lại sự cân bằng cho cuộc sống của mình? Hãy chia sẻ câu chuyện của bạn với tôi và những độc giả khác nhé! Biết đâu, chúng ta lại học hỏi được từ nhau những bí kíp hay ho thì sao?

Hẹn gặp lại các bạn vào ngày mai, với những câu chuyện mới, những bài học mới, và những cung bậc cảm xúc mới, trên hành trình thay đổi không ngừng nghỉ này!

ĐỌC TIẾP: 21 NGÀY THAY ĐỔI: [NGÀY 15]: RẮN HỔ MANG NỞ RỘ: CƠ THỂ THỨC TỈNH