By Đau đầu sau khi tập yoga (post-exercise headache) là một loại đau đầu nguyên phát, xuất hiện trong hoặc sau khi thực hiện các hoạt động thể chất, bao gồm cả yoga. Cơn đau đầu này có thể xảy ra ở bất kỳ ai, nhưng thường gặp hơn ở những người tập yoga với cường độ cao hoặc kéo dài.
Đau đầu sau tập yoga có thể biểu hiện dưới nhiều dạng khác nhau, bao gồm
- Đau đầu căng thẳng: Cơn đau âm ỉ, thường xuyên ở cả hai bên đầu, cảm giác như bị bóp chặt hoặc thắt chặt.
- Đau nửa đầu: Cơn đau dữ dội, thường ở một bên đầu, có thể kèm theo buồn nôn, nôn, nhạy cảm với ánh sáng và âm thanh.
- Đau đầu do gắng sức: Cơn đau nhói, dữ dội ở cả hai bên đầu, thường xảy ra sau khi tập luyện cường độ cao.
Mặc dù đau đầu sau tập yoga thường không nguy hiểm và tự khỏi sau một thời gian ngắn, tuy nhiên, nếu cơn đau kéo dài, dữ dội hoặc kèm theo các triệu chứng khác, bạn nên đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị chính xác.
Cơ chế sinh lý bệnh đau đầu sau khi tập Yoga
Đau đầu sau khi tập yoga (PEH) là một hiện tượng phổ biến, tuy nhiên, cơ chế sinh lý bệnh chính xác vẫn chưa được hiểu rõ hoàn toàn. Dưới đây là một cái nhìn chuyên sâu về các giả thuyết hiện tại:
Giả thuyết mạch máu
- Tăng lưu lượng máu não (CBF): Trong quá trình tập luyện, nhu cầu oxy và glucose của não tăng lên, dẫn đến tăng CBF. Sự giãn nở quá mức của các mạch máu não, đặc biệt là động mạch cảnh ngoài, có thể kích thích các thụ thể đau trong lớp màng ngoài tim mạch (dura mater) và gây ra cơn đau đầu.
- Tăng áp lực nội sọ (ICP): Các tư thế đảo ngược (ví dụ: Sirsasana – trồng chuối) hoặc các kỹ thuật thở như pranayama có thể làm tăng ICP tạm thời. Sự gia tăng này có thể kích hoạt các thụ thể đau trong não và gây ra đau đầu. Nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ giữa ICP tăng và PEH, đặc biệt là ở những người có tiền sử đau nửa đầu.
Giả thuyết hóa học thần kinh
- Thay đổi nồng độ chất dẫn truyền thần kinh: Tập thể dục làm thay đổi nồng độ của các chất dẫn truyền thần kinh như serotonin, dopamine, endorphin và các neuropeptide khác. Sự mất cân bằng của các chất này, đặc biệt là sự suy giảm serotonin, có thể gây ra đau đầu.
- Mất nước và mất cân bằng điện giải: Tập luyện cường độ cao dẫn đến mất nước và mất các chất điện giải quan trọng như natri, kali và magiê qua mồ hôi. Sự mất cân bằng điện giải này có thể ảnh hưởng đến chức năng thần kinh và gây ra đau đầu.
Giả thuyết thần kinh cơ
- Căng cơ và điểm kích hoạt: Các tư thế yoga đòi hỏi sự kéo căng và co cơ ở vùng đầu, cổ và vai. Sự căng cơ quá mức có thể kích hoạt các điểm kích hoạt (trigger points) trong cơ, gây ra đau được truyền đến đầu.
- Viêm thần kinh: Viêm dây thần kinh chẩm hoặc dây thần kinh sinh ba có thể góp phần gây đau đầu sau khi tập yoga.
Các yếu tố nguy cơ khác
- Tiền sử đau nửa đầu: Những người có tiền sử đau nửa đầu có nguy cơ cao hơn bị PEH.
- Tập luyện quá sức: Tập luyện với cường độ quá cao hoặc kéo dài có thể làm tăng nguy cơ đau đầu.
- Môi trường tập luyện: Nhiệt độ cao, độ ẩm thấp, hoặc thiếu oxy trong môi trường tập luyện có thể làm tăng nguy cơ PEH.
- Yếu tố di truyền: Một số nghiên cứu cho thấy có thể có yếu tố di truyền liên quan đến PEH.
Lưu ý: Các giả thuyết trên không loại trừ lẫn nhau, và có thể có sự kết hợp của nhiều cơ chế sinh lý bệnh gây ra đau đầu sau khi tập yoga. Cần có thêm nhiều nghiên cứu để hiểu rõ hơn về mối liên hệ giữa các yếu tố này và phát triển các phương pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả hơn.
Phương pháp điều trị và phòng ngừa đau đầu sau khi tập yoga
Cách giảm triệu chứng đau đầu sau khi tập yoga
- Nghỉ ngơi và thư giãn: Nghỉ ngơi là biện pháp đầu tiên và quan trọng nhất. Nằm xuống trong một căn phòng tối, yên tĩnh, áp dụng các kỹ thuật thư giãn như hít thở sâu, thiền định hoặc yoga nidra có thể giúp giảm đau đầu. Cơ chế của việc này là kích hoạt hệ thống thần kinh phó giao cảm, làm giảm nhịp tim, huyết áp và căng cơ, từ đó giảm đau.
- Chườm lạnh: Chườm lạnh lên trán, thái dương hoặc gáy có thể làm co mạch máu, giảm viêm và giảm đau. Một nghiên cứu năm 2013 cho thấy chườm lạnh có thể giảm đáng kể cường độ đau đầu do gắng sức.
- Sử dụng thuốc giảm đau: Trong trường hợp đau đầu nghiêm trọng, có thể sử dụng thuốc giảm đau không kê đơn như paracetamol (acetaminophen) hoặc thuốc chống viêm không steroid (NSAID) như ibuprofen hoặc naproxen. Tuy nhiên, cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng, đặc biệt nếu bạn có tiền sử bệnh lý hoặc đang dùng thuốc khác.
Điều trị nguyên nhân gây đau đầu sau khi tập Yoga
- Bù nước và điện giải: Uống đủ nước trước, trong và sau khi tập yoga là rất quan trọng để ngăn ngừa mất nước và mất cân bằng điện giải, hai yếu tố có thể gây đau đầu. Nước điện giải hoặc nước dừa có thể giúp bổ sung nhanh chóng các chất điện giải đã mất.
- Điều chỉnh tư thế yoga: Một số tư thế yoga, đặc biệt là các tư thế đảo ngược, có thể làm tăng áp lực nội sọ và gây đau đầu ở những người nhạy cảm. Nếu bạn thường xuyên bị đau đầu sau khi tập yoga, hãy thảo luận với giáo viên yoga của bạn để điều chỉnh hoặc tránh các tư thế này.
- Giãn cơ: Các bài tập giãn cơ nhẹ nhàng cho vùng cổ, vai và gáy có thể giúp giảm căng cơ, một yếu tố góp phần gây đau đầu. Kỹ thuật thư giãn cơ bắp tiến bộ (PMR) cũng có thể hữu ích.
- Liệu pháp bổ sung: Một số liệu pháp bổ sung như châm cứu, massage hoặc liệu pháp nắn khớp xương có thể giúp giảm đau đầu ở một số người. Tuy nhiên, cần tìm hiểu kỹ và lựa chọn các chuyên gia có uy tín.
Các biện pháp phòng ngừa đau đầu sau khi tập yoga
- Khởi động và giãn cơ: Khởi động và giãn cơ trước và sau khi tập là rất quan trọng để chuẩn bị cho cơ thể và ngăn ngừa chấn thương, bao gồm cả đau đầu.
- Tập luyện vừa sức: Tập luyện quá sức có thể làm tăng nguy cơ đau đầu. Hãy lắng nghe cơ thể và dừng lại nếu cảm thấy đau hoặc khó chịu.
- Môi trường tập luyện: Đảm bảo tập luyện trong môi trường thoáng mát, đủ oxy và nhiệt độ thoải mái.
- Dinh dưỡng: Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, cân bằng và đủ chất dinh dưỡng. Tránh bỏ bữa hoặc ăn quá no trước khi tập yoga.
ĐỌC THÊM: THỰC PHẨM NÊN TRÁNH TRƯỚC VÀ SAU BUỔI TẬP YOGA: NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT
Khi nào cần đi khám bác sĩ
- Đau đầu kéo dài hoặc tái phát: Nếu đau đầu kéo dài hơn 24 giờ, tái phát thường xuyên hoặc không đáp ứng với các biện pháp tự chăm sóc, hãy đi khám bác sĩ.
- Đau đầu kèm theo các triệu chứng khác: Nếu đau đầu kèm theo sốt, buồn nôn, nôn, chóng mặt, yếu liệt, rối loạn thị giác hoặc các triệu chứng bất thường khác, hãy đi khám bác sĩ ngay lập tức.
- Đau đầu đột ngột và dữ dội: Nếu đau đầu xuất hiện đột ngột và dữ dội, hãy tìm kiếm sự chăm sóc y tế khẩn cấp.
Kết luận
Đau đầu sau khi tập yoga là một hiện tượng thường gặp, đặc biệt ở những người mới bắt đầu tập Yoga tại nhà hoặc tập luyện với cường độ cao. Mặc dù đa phần các trường hợp là lành tính và tự khỏi, nhưng hiểu rõ cơ chế sinh lý bệnh và áp dụng các biện pháp điều trị và phòng ngừa phù hợp là rất quan trọng để giảm thiểu và ngăn ngừa sự xuất hiện của đau đầu.
Việc uống đủ nước, bổ sung điện giải, khởi động kỹ trước khi tập, giãn cơ sau khi tập, tập luyện đúng kỹ thuật và lắng nghe cơ thể là những biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Nếu đau đầu xuất hiện, nghỉ ngơi, chườm lạnh, uống thuốc giảm đau (nếu cần) và điều chỉnh tư thế yoga có thể giúp giảm đau.
Tuy nhiên, nếu đau đầu kéo dài, dữ dội hoặc kèm theo các triệu chứng bất thường như sốt, buồn nôn, nôn, chóng mặt, yếu liệt hoặc rối loạn thị giác, hãy tìm kiếm sự trợ giúp y tế ngay lập tức. Bác sĩ sẽ giúp chẩn đoán chính xác nguyên nhân và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.
Bằng cách hiểu rõ và áp dụng các kiến thức trên, bạn có thể tập yoga một cách an toàn và hiệu quả, đồng thời giảm thiểu nguy cơ gặp phải các vấn đề sức khỏe không mong muốn.
ĐỌC THÊM: HƠI THỞ & YOGA: THỨC TỈNH GIÁC QUAN, XUA TAN CĂNG THẲNG, ĐAU ĐẦU
Tài liệu tham khảo về đau đầu sau khi tập yoga
- Lewis, A. R., & Ashina, S. (2020). Primary exercise headache: A review. Current Pain and Headache Reports, 24(1), 1-9.
- Ropper, A. H., Samuels, M. A., Klein, J. P., & Prasad, S. (2019). Adams and Victor’s Principles of Neurology (11th ed.). McGraw-Hill Education.
- Amin, F. M., Asghar, M. S., & Hougaard, A. (2013). Primary exercise headache: A review. Journal of Headache Pain, 14(1), 1-10.
- Gupta, V. K. (2015). Exercise-induced headaches. Annals of Indian Academy of Neurology, 18(Suppl 1), S87-S91.
